Sunday, December 28, 2014

सम्झनयोग्य स्वच्छ अभियान: दामोदरप्रसाद आचार्य

२०७१ पौष १२ शनिबार359 पटक पढिएको
 136

 7


नेपाल र भारत खुल्ला सिमाना भएका कारण नेपालीलाई भारत प्रवेश गर्न र भारतीयलाई नेपाल प्रवेश गर्न कुनै कार्यालयसँग अनुमति लिइरहनु पर्दैन। यो एउटा सरल पक्ष हो। म नेपालमा नै रहँदा मलाई भारतका विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृत पुरातात्विक केही महत्त्वपूर्ण ऐतिहासिक स्थलहरूको भ्रमण गर्ने प्रबल इच्छा थियो।
 
त्यहाँ रहँदाको अवस्थामा चिकित्सा पेसामा कार्यरत अवस्थाले गर्दा समय मिलाउनै नसकेका कारण भारत भ्रमणमा निस्कन सकेको थिइनँ। त्यसबेला २०४१ सालमा मैले काम विशेषका कारण एकपल्ट बिहारको मुख्य सहर पटनासम्मको भ्रमण भने गरेको थिए । 
 
बेल्जियममा बसोबास गरेको आठ वर्षपछि म र मेरी श्रीमतीले यस वर्षको छुट्टीमा विदेश भ्रमणको लागि निस्कने अठोट ग:र्यौं। त्यसपछि ब्रिटेनमा रहेर चार्टर्ड सर्टिफाइड एकाउन्टेन्टको परीक्षामा सफलता हासिल गरी हाल एउटा मल्टिनेसनल कम्पनीमा कार्यरत कान्छो छोरा उत्सव आचार्यलाई पनि नभेटेको केही वर्ष भइसकेकोले छोरासँगसमेत सल्लाह गरेर उसले समेत बिदा मिलाएपछि सँगै भारत भ्रमण गर्ने निर्णय गरियो। 
 
बेल्जियमबाट १४ अक्टोबर २०१४ का दिन प्रस्थान गरेका हामी संयुक्त अरब इमिरेट्सको फ्लाइटबाट पहिला दुबई पुग्यौं। उता छोरा उत्सव भने सोही दिन हवाईमार्गबाट नयाँ दिल्ली पुगिसकेको थियो। 
दुबईबाट १५ अक्टोबर बिहानको फ्लाइटबाट हामी दुई दम्पती नयाँदिल्लीको लागि प्रस्थान ग:र्यौं। दुबईबाट उडेको तीन घन्टामा बिहान १० बजे हामी नयाँदिल्लीको इन्दिरा गान्धी अन्तर्राष्ट्रिय विमानस्थालमा उत्रियौं। 
 
त्यसपछि हामीहरू छोराले आफू बसेको होटेलबाट लिएर आएको मोटरमा बसेर होटेलतर्फ लाग्यौं। विमानस्थलनजिकै रहेको होटेलमा करिब १५ मिनेटमा पुगेपछि आपसी केहीबेरको भलाकुसारीपछि लामो यात्राका कारण निद्रा नपुगेकोले त्यस दिन आराम गरियो। 
 
यात्राका कारण थाकेको शरीर हामीहरू साँझपख निद्राबाट ब्युँझियौं। त्यसपछि सोही होटेलमा बेलुकाको खाना खाएपछि हाम्रो भ्रमणको कार्यक्रमका बारे छलफल गरी भोलिपल्ट नयाँदिल्लीमा भएका महत्त्वपूर्ण स्थानहरूको अवलोकन गर्ने निर्णय गरी आराम गरियो। 
हामीले भ्रमणको सुरुवात पुरातात्त्विक ऐतिहासिक राजदरबार लाल किल्लाबाट सुरु ग:र्यौं। यो सन् १६४८ मा पाँचौं मुगल सम्राट् शाह जहाँले निर्माण गरेको राजदरबार हो। लाल किल्ला सन् १८५७ सम्म करिब दुई सय वर्ष मुगल बादशाहको दरबारका रूपमा प्रयोगमा आएको थियो। 
 
यसलाई सन् २००७ मा युनेस्कोले विश्व सम्पदा सूचीमा सूचीकृत गरेको छ। हामी प्रवेशद्वारबाट भित्र जाँदा अगाडि 'स्वच्छ स्मारक, स्वच्छ भारत' लेखिएको बोर्ड देख्यौं। म बेल्जियममा हुँदै यो समाचारबारे जानकारी पाएपछि भारतीय प्रधानमन्त्री नरेन्द्र मोदीले राम्रो अभियानको सुरुवात गर्नुभयो भन्ने लाग्यो। 
 
'स्वच्छ स्मारक, स्वच्छ भारत' लेखिएको बोर्ड अगाडि हामीले केही तस्बिरहरू खिचेर लाल किल्लापरिसर भित्र रहेका अन्य ऐतिहसिक भवनहरूको अवलोकन गर्दै जाँदा मैले नाक, मुख पुछ्दा प्रयोग गरेको पेपर न्यापकिन फ्याक्न फोहोर फ्याल्ने डस्ट बिन खोजेँ।
 तर त्यो महत्त्वपूर्ण पर्यटकीयस्थल जहाँ दिनमा सयौं पर्यटकहरूले भ्रमण गर्ने क्षेत्र वरिपरि डस्टबिन नदेखेपछि त्यो फोहोर पेपर न्यापकिन जथाभावी जमिनमा फाल्नु उचित नभएकाले आफ्नो झोलामा हालेँ र मनमनै सम्झे भारतीय प्रधानमन्त्री मोदीको 'स्वच्छ भारत अभियान।' 
 
हामी राजघाटस्थित भारतका राष्ट्रपिता महात्मा गान्धीको समाधिस्थलतर्फ लाग्यौं। गान्धीको समाधिस्थल चाहिँ सुन्दर पार्कको भित्रपट्टि चारैतिरबाट पर्खालले घेरेर त्यसको बीचमा बनाइएको रहेछ। त्यहाँ हामीले गान्धीप्रति हार्दिक श्रद्धाञ्जलि अर्पण गरेर फर्कियौं। त्यहाँ भित्र जाँदा आउँदा त्यहाँ पनि मैले डस्ट बिन देखिनँ। 
 
भोलिपल्ट पूर्वनियोजित कार्यक्रमअनुसार भारतमा रहेका बौद्धमार्गीका पवित्रस्थल बोधगया र सारनाथको भ्रमणको लागि रेलको टिकट रिजर्भेसन गर्न हामी मोटरबाट नयाँ दिल्लीको मुख्य रेल्वे स्टेसन पुग्यौं। 
 
त्यहाँ विदेशी पर्यटकहरूको टिकटको लागि छुट्टै सेक्सन रहेछ। हामीले युरोपमा रेलको टिकट लिन कुनै आवेदन दिनु पर्दैन तर भारतभित्र यात्रा गर्न पनि त्यहाँ आवेदन दिनुपर्ने प्रावधान रहेछ। हातमा नम्बर लिएर आफ्नो पालो पर्खेर बसेको एक घन्टापछि बल्ल हाम्रो पालो आयो। वास्तवमा हामीलाई यो प्रावधान नौलो र झन्झटिलो लाग्यो। 
 
पट्यारलाग्दो पर्खाइपछि मैले काउन्टरमा बसेका कर्मचारीलाई सोधें,'मैले रेलको टिकट खरिद गर्न बैंक कार्ड वा क्रेडिट कार्डबाट सम्भव छ?' उनले त्यो सम्भव नभएको जनाए। त्यो सुने पछि मलाई असजिलो महसुस भयो। 
 
सामान्य गेस्ट हाउस, सपिङ सेन्टरमा समेत क्रेडिट कार्डबाट बिल भुक्तानी गर्ने, खरिद गर्ने सेवा उपलब्ध भइरहेको अवस्थामा भारतीय रेल्बेले आफ्ना जनता र लाखौंलाख भित्रिने पर्यटकहरूको सेवालाई सरल र सुविधाजनक बनाउन ध्यान दिन नसकेको मलाई महसुस भयो।
 
त्यहाँ स्टेसनमा नगद निकाल्नको लागि बैंकको सुविधा पनि नभएकोले हामीले रेलको टिकट किन्न एक घन्टाभन्दा बढी समय लाइनमा बसेको व्यर्थ भयो। त्यसपछि एक ट्राभल एजेन्सीमार्फत टिकट खरिद गरेर हामी भोलिपल्ट गयातर्फको यात्राको लागि प्रस्थान गर्‍र्यौं।
 
गयातर्फ जाने रेल नयाँदिल्लीको अर्को रेल्वे स्टेसन आनन्दविहारबाट छुट्ने भएकोले हामी त्यहाँ पुग्दा त्यस रेल्वे स्टेसनवरिपरि पनि मैले फोहोर फ्याक्न खोज्दा डस्ट बिन देखिनँ र फेरि सम्झे प्रधानमन्त्री मोदीको स्वच्छ भारत अभियान। 
 
त्यसपछि गया पुगेको भोलिपल्ट हामीहरू ट्याक्सीबाट भगवान गौतम बुद्धले ज्ञान प्राप्त गरेको पवित्रस्थल बोधगयातर्फ जाँदै गर्दा टाई लगाएका स्कुले विद्यार्थी युनिफर्ममा सजिएर सडकको किनारमा भएका फोहोरहरू उठाएर प्लास्टिकका ठूला थैलाहरूमा हाल्दै थिए। 
 
बोधगयाको भ्रमण सकेर गया फर्कियौं। त्यसपछि गौतम बुद्धले आफ्ना पाँच शिष्यलाई पहिलो पटक उपदेश दिएको स्थान सारनाथ जानका लागि गयाको रेल्वे स्टेसनमा रेलको टिकट लिन लाग्दा त्यहाँ पनि टिकट लिन आवेदन दिनुपर्ने र टिकट खरिद गर्न बैंक कार्ड वा क्रेडिट कार्डबाट नमिल्ने जवाफ मिल्यो। 
 
विश्वमा उदीयमान अर्थतन्त्रको परिचय बनाउँदै अगाडि बढिरहेको भारत जसले यसै वर्ष २४ सेप्टेम्बरका दिन आफ्नो मंगल यान सफलतापूर्वक मंगल ग्रहमा प्रवेश गराएर इतिहास रचिसकेको छ। 
 
भारतले यो बुझ्नुपर्छ कि आजको विश्व परिस्थितिमा कोही पनि साथमा हजारौंहजार नगद लिएर हिँड्नु सुरक्षित महसुस गर्दैनन्। आधुनिक युगको यस परिस्थितिमा भारत सरकारले भारतीय रेल्वेको टिकट बिक्री प्रणालीलाई सरल र सुविधाजनक बनाउनेतर्फ ध्यान दिन नसक्दा भने हामी घोत्लिन बाध्य भयौं। 
- http://annapurnapost.com/News.aspx/story/4824

Tuesday, November 11, 2014

युरोपमा रहेका नेपालीहरुका समस्या र सम्भावनाहरु: दामोदरप्रसाद आचार्य

-दामोदरप्रसाद आचार्य

हामीहरु सबैलाई थाहा भएकै कुरा हो, यो संसारमा भएका प्राणीहरु मध्ये सबैभन्दा उच्चकोटीको प्राणी मानिस हो । संसारमा भएका जनावरहरुले पनि मिठो खानेकुरा खान पाउञ्जेल चुत्थोलाई रोज्दैनन् । यो प्राकृतिक नियम हो । यहि नियमअनुसार अधिकांश मानिसहरु आफु र आफ्नो परिवारको राम्रो र सुखद जीवनयापनको लागि सकेसम्म स्वदेशमा मेहनत र संघर्ष गर्दछन । जव स्वदेशमा गरेर केहि हुन नसके पछि र केहि गर्ने अवसर नदेखे पछि मानिसहरु अवसरको खोजीमा विदेशतिर आकर्षित भइरहेका छन् । यदि स्वदेशमा राजनीतिक स्थायित्व र शान्तिपूर्ण अवस्था कायम गरि रोजगारीका अवसर र सम्भावनाहरुको विकाश गर्न राष्ट्र पछि पर्दै गएमा नेपालीहरु विदेशप्रति आकर्षित हुदै जाने क्रमले निरन्तरता पाइरहने छ । 

विशेषत: यस आलेखमा मैले प्राचिन कला, संस्कृतिले भरपुर र मनमोहक तथा प्राकृतिक रमणीय दृश्यहरुबाट सुसज्जित देश नेपालका हामी नेपालीहरु किन परदेशीयौं र परदेशमा त्यसमध्ये विशेषगरि युरोपमा रहेका हामी नेपालीहरुका दिनचर्या, समस्याहरु र सम्भावनाहरुको विषयमा केन्द्रित भएर त्यसको वास्तविकतालाई प्रकाशमा ल्याउने जमर्को गरेको छु । युरोपमा नेपालीहरुको आगमन र वसोवासको थालनी भएको मेरो अध्ययनमा धेरै लामो समय भएको कमै देख्दछु । तर युरोपियन देशहरु मध्ये बेलायतमा भने नेपालीहरु धेरैको संख्यामा र लामो समय देखि वसोवास गरिरहेका छन् । त्यसको मुख्य कारण चाही तीनवटा छन् । पहिलो, १९ सौं शताव्दीको सुरुबाट बेलायत सरकारले नेपालीहरुलाई आफ्नो सेनामा भर्ना गरेर बेलायतमा अस्थायी रुपमा बस्ने अधिकार दिंदै गयो र पछि ति सेनामा कार्यरत व्यक्तिहरु र परिवारहरुले स्थायी वसोवासको अधिकार समेत प्राप्त गर्दै गए । दोस्रो, बेलायतमा केहि नेपालीहरुको लामो वसोवास हुनुको अर्को कारण चाही यो देश विश्वमा नै उच्च शिक्षा हासिल गर्ने प्रमुख गन्तव्य देशहरु मध्ये एक भएकोले त्यहाँ उच्च शिक्षा हासिल गर्ने हेतुले प्रवेश गरेका नेपालीहरु मध्ये केहिले त्यहाँ नै आफ्नो सुन्दर भविष्य देखेर पलायन भएकोबाट सहजै बुझ्न सकिन्छ । तेस्रो, त्यस बाहेक सन् १९८० को दशक देखि नगण्यरुपमा नेपालमा भएको निर्दलीय राजतन्त्रको विरुद्द राजनीतिक गतिविधिमा सक्रिय हुदै आएका मानिसहरुले राजनीतिक शरणार्थीको रुपमा विस्तारै बेलायत लगायत अन्य युरोपियन मुलुकहरुमा प्रवेश गर्ने गरेको देखिन्छ ।

बेलायत सरकारको सन् २००१ को रेकर्डअनुसार ३००० देखि ३५०० जना नेपालीहरु त्यहाँको सेनामा कार्यरत रहेको पाइन्छ । युरोपियन देशहरु मध्ये सबैभन्दा धेरै नेपालीहरुको वसोवास भएको देश पनि बेलायत नै हो । बेलायत सरकारको तथ्यांकअनुसार सन् २०१० मा त्यहाँ रहेका नेपालीहरुको अनुमानित जनसंख्या ४२००० रहेको छ भने त्यहाँस्थित हिमालयन यति नेप्लिज एसोसियसनका अनुसार ५०००० जनसख्याको रुपमा नेपालीहरु बेलायतमा वसोवास गरिरहेका छन् ।राजनीतिक अस्थिरता, आर्थिक विपन्नता र २४० वर्षदेखि सामन्ती राजतन्त्रबाट शोषित र उत्पीडनमा पारिएका जनताको न्याय र समानताको अधिकारका लागि तत्कालिन नेकपा (माओवादी) ले सामन्ती राजतन्त्रको विरुद्द प्रतिरोधस्वरुप गरेको "महान जनयुद्द" सुरु भए पछि हामी नेपालीहरुले देशमा उत्पन्न झनै अशान्ति र भयप्रद अवस्थाबाट सुरक्षित हुन र राम्रो अवसरको खोजीमा राजनीतिक शरणार्थीको रुपमा सन् १९९० को दशक देखि युरोपका देशहरु विशेष गरेर बेलायत, जर्मनी, फ्रान्स, स्विट्जरलैंड, नेदरलैंड, बेल्जियम, डेनमार्क, नर्वे, स्विडेन, अष्ट्रियालगायत देशहरुमा प्रवेश गरेको देखिन्छ । अर्कोतर्फ, कतिपय नेपालीहरुले अध्ययनको सिलसिलामा युरोपियन मुलुकहरुमा प्रवेश गरेर पछि त्यस देशको नियमअनुसार स्थायी वसोवासको लागि आवेदन दिएर सम्बन्धित देशले स्वीकृति दिएका कारण स्थायी वसोवासको अवसर प्राप्त गरेका छन् । साथै कतिपय नेपालीहरुले आफ्नो आर्थिक उन्नतिको खातिर अध्ययनको नाममा यी मुलुकहरुमा प्रवेश गरेर अध्ययनलाई त्यागेर देशमा भएको गृहयुद्दलाई कारण बनाएर अन्यत्र देशहरुमा प्रवेश गरि राजनीतिक शरणार्थीको लागि आवेदन दिएर पनि वसोवास गरेका उदाहरणहरु नभएका होइनन् ।

दिनचर्या :
हामी युरोपियन देशहरुमा स्थायी तथा अस्थायी वसोवास गरिरहेका अधिकांश नेपालीहरुको दिनचर्या मुख्यत: मजदुरको हैसियतमा गुज्रिरहेको छ । नेपालमा कहिल्यै मजदुरी नगरेकाको लागि यहाँ आएर मजदुरको हैसियतमा कार्य गर्नु पर्दा आफुलाई अस्वभाविक महसुस भएको बताउने नेपालीहरु पनि भेटिन्छन् । हाम्रो जस्तो विकाशोन्मुख मुलुकहरुमा निम्नस्तरको कार्यहरु तथा निम्नस्तरको पदहरुमा रहेर कार्य गर्नेहरुलाई प्राय: जीवन र जगतलाई अध्ययन नगरेका व्यक्तिहरुबाट तुच्छ र भिन्न देख्ने प्रवृत्ति पाइन्छ । त्यो तुच्छ र भिन्न देख्ने प्रवृत्ति पूर्णत: गलत छ । तर यी विकशित देशहरुका मानिसहरुमा निम्नस्तरको कार्य र उच्चस्तरको कार्य भनेर कुनै पनि कार्यप्रति तुच्छ र भिन्न गरेर हेर्ने प्रवृत्ति पाइदैन । अपितु तिनीहरु सबै किसिमका कार्य गर्ने मजदुरहरुलाई सम्मान गर्ने प्रेरणादायी प्रवृत्तिका धनि पाइन्छन् । स्वदेशमा आफ्नो घर र आँगन सफा र स्वच्छ राख्न २-४ घण्टा समय मेहनत नगरेका कतिपय हामी नेपालीहरुले विदेशमा भने आफ्नो शरीर र स्वास्थ्यको लागि अत्यावश्यक निद्रालाई समेत महत्व नदिएर सरकारले काम गर्न तोकेको दिनको आठ घण्टासमय भन्दा अधिक समय आर्थिक आर्जनका खातिर अनौपचारिक तवरले काम गर्ने गरेका विषयहरु पनि बेलाबखत सुन्नमा आएको छ । चिकित्सा शास्त्रको एउटा विद्यार्थीको हैसियतले भन्दछु कि स्वास्थ्य विज्ञानको दृष्टिकोणले स्वस्थ रहनको लागि वयस्क मानिसको लागि कममा ६ देखि ८ घण्टा सम्म आराम गर्नुपर्दछ । त्यसतर्फ ध्यान नदिएर २४ घन्टामा १६-१८ घन्टासम्म काम गर्नु कुनै पनि हिसावले उचित हुदैन । साथै त्यसरी काममा अत्यधिक समय लगाएर जीवन बिताउदै आउनु भएका व्यक्तिहरुले आफ्नो दैनिकीलाई स्वास्थ्यको प्रतिकुल नहुने गरेर आगामी दिनहरुमा रुपान्तरित हुनु हुनेछ भन्ने म आशा र अपेक्षा पनि राख्दछु ।

अर्कोतर्फ, वास्तवमा मेहनत र परिश्रमको फल मिठो हुन्छ । त्यसबाट नै आज यो संसारमा वैज्ञानिक चमत्कारिक कार्यहरुबाट भएका नविनतम उपकरणहरुको निर्माण, नयाँ विशाल संरचनाहरुको निर्माण र नयाँ उत्पादनहरुको विकाश आदि विश्वमा भएका छन् । यहाँका व्यवसायीहरु आफुलाई कहिल्यै म मालिक हुँ भन्ने सोच्दैनन् र आफुलॆ तलव दिएर राखेका मजदुरहरुसंग संगै बराबर भएर काम गर्दछन् । काम लगाउने मालिकहरुको यो विशेषताबाट अत्यधिक नेपालीहरुले पनि आफुलाई रुपान्तरण गर्ने अवसर पाएका छन् । मैले यहाँ फरक सन्दर्भको छोटो भूमिका प्रस्तुत गरे जस्तै मेहनत र परिश्रम गरेर केहि नेपालीहरुले मजदुरको हैसियतबाट आफुलाई माथि उठाएका केहि उदाहरण पनि छन् । विशेष गरि नेपालीहरुले रेस्टुरेन्ट व्यवसायलाई अंगालेका छन् भने केहिले किराना पसलदेखि नाइट शप, क्याफे, गिफ्ट र सोभेनियर शपहरु पनि संचालन गरिरहेका छन् ।

युरोपियन मुलुकमा रहेका नेपालीहरुले एक आपसमा मित्रता, पारस्परिक सहयोग र सद्भावना विकाशको लागि पनि विभिन्न संघ संगठनको निर्माण गरि आफुहरुलाई सगठित गरेका छन् । स्वदेशको माया र चिन्ता गर्ने नेपालीहरु पनि यहाँ धेरै भेटिन्छन । तिनीहरुले स्वदेशको आ-आफ्नो जिल्ला, नगर र गाउँको विकाशको लागि समय समयमा अर्थ सकलन गरि समाज सेवामा पनि हातहरु अगाडि बढाएको पाइन्छ । बेल्जियममा भने नेपालका सबैजसो राजनीतिक दलहरुसंग निकट रहेका संस्थाहरु पनि सक्रिय रहेका छन् । युरोपका अन्य देशहरुमा पनि नेपालका मुख्य राजनीतिक दलहरुसंग निकट संघ संस्थाहरु सक्रिय रहेका समाचारहरु सार्वजनिक भएका छन् ।
समस्याहरु : मुख्यत: नेपालमा अध्ययन गरेर प्राप्त गरेका प्राज्ञिक तथा प्राविधिक योग्यतालाई बेलायतमा बाहेक अन्य युरोपियन देशहरुमा स्वभाविकरुपमा मान्यता प्राप्त भएको धेरै नै कम देखिन्छ । त्यसरी आफ्नो योग्यता र अनुभवको उचित मुल्यांकन नभई फरक पेशालाई स्वीकारेर जीवनयापन गर्नु परेको असहजताबाट प्रफुल्लता महसुस नगरेका न्यून संख्यामा नेपालीहरु युरोपियन मुलुकहरुमा रहेको पाइन्छ । दोश्रो, नेपालमा भएको घर जग्गा धितो राखेर ऋण लिएर आर्थिक उन्नति गर्ने उद्देश्यका साथ यहाँ प्रवेश गरेका केहि नेपालीहरुले केहि गर्ने अवसर नपाएर कष्टकर जीवन बिताउदै गर्दा स्थायी वासोवासको अधिकार नपाएका कारण अन्तत: यहाँका सरकारहरुबाट नेपाल फिर्ता गरेका नेपालीहरुको सुची पनि लामो नै बन्न पुगेको छ । आफुले दिएको राजनीतिक शरणार्थीको आवेदन अस्वीकृत भए पछि अवैधरुपमा छिटफुट केहि नेपाली लुकिछिपी अवस्थामा पनि रहेका छन् । तिनीहरुको भविष्य भने यहाँ अन्धकार नै छ ।
 
तेश्रो, बेलायत बाहेकका अन्य देशहरुमा रहेका नेपालीहरु भाषागत समस्याका कारण आ-आफ्नो जीवन शैली र क्यारियरलाई माथि उठाउन सकिरहेका छैनन् ।
 
चौथो, युरोपियन देशहरुमा स्थायी वसोवासको अधिकार पाएका तर सम्बन्धित देशको नागरिकता नलिएका नेपालीहरुका नेपालमा रहेका १८ वर्ष नाघेका परिवारका सदस्यहरुलाई "परिवार पुनर्मिलन" गर्ने प्रक्रिया यहाँको सरकारको नियमले गर्दा नेपालीहरुले कठिनाई झेलिरहेका छन् ।
 
सम्भावनाहरु :
लामो समय देखि युरोपमा रहेर यहाँको मानिसहरुको चेतनाको स्तर, विकशित प्रविधि, नियम कानुन, शासन प्रणाली, र राजनीतिक, सामाजिक, सांस्कृतिक परम्पराबाट नजिक रहने नेपालीहरुले आफ्नो जीवनशैलीमा पनि परिवर्तन गर्ने अवसर र सम्भावना पाएका छन् । यसबाट त्यस किसिमका व्यक्तिले चाहना गरेमा भविष्यमा स्वदेशमा फर्केर पनि आफ्नो शिप र ज्ञानको सदुपयोग गर्न सक्ने अवस्थालाई नकार्न सकिदैन । सानै उमेरमा युरोपमा प्रवेश पाएका बालबालिका हरुको लागि भने यहाँ धेरै सम्भावनाहरु छन् । उनिहरुले यहाँ आर्जन गरेको शिक्षा दीक्षाबाट आफ्नो भविष्यलाई कस्तो बनाउने त्यसको लागि उनीहरुलाई सुवर्ण अवसर प्राप्त छ । अबको नयाँ जेनेरेसनले यहाँ भाषागत समस्याबाट कठिनाई व्यहोर्नु नपर्नुले नै त्यस्तो अवसर उनीहरुलाई मिलेको हो । अन्त्यमा, युरोपका देशहरुमा पनि गैर आवासिय नेपाली संघहरुको राष्ट्रिय समितिहरुको गठन भएकोले त्यस संघमार्फत यहाँ आर्जन गरेको स्रोत, शिप र ज्ञानलाई नेपालीहरुले स्वदेशको सेवा र विकाशमा लगाउन सकेमा नेपाली भएको सार्थक हुनेछ । साथै मातृभूमिको केहि ऋण तिर्न सकिन्थ्यो । विदेशमा रहे पनि स्वदेशको सेवा, आफ्नो राष्ट्रियता र स्वाभिमानप्रति गर्व गर्दै सबै नेपाली एकाकार हुनु नै नेपालीत्व हो भन्ने विषयबाट कोहि नेपाली नओझेलिउन ।

१७ मई, २०१३ (लाल मधेश जनपक्षीय राष्ट्रिय मासिकको ज्येष्ठ महिनाको अंकमा प्रकाशित आलेख)
लुभेन, बेल्जियम

नेपालको गौरव : हेगमा बुद्ध -दामोदरप्रसाद आचार्य

-दामोदरप्रसाद आचार्य 

पृष्ठभूमि
शान्तिका अग्रदुत भगवान गौतम बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी-कपिलवस्तु नेपालमा रहेको तथ्यबाट विश्वका कतिपय देशका जनता बेखबर रहेको तथा कतिपय देशका पाठ्यपुस्तकहरुमा बुद्धको जन्मस्थलसम्बन्धि गलत जानकारी भएका कारण एवं सन् २००९ मा भारतको   पिपरहवामा नक्कली लुम्बिनी, नक्कली कपिलवस्तु निर्माण कार्य करीब ८०% सम्पन्न भैसकेको परिदृश्यमा कतैबाट पनि आवाज नउठेकोले "लुम्बिनी-कपिलवस्तु दिवस अभियान"का विश्व संयोजक रामकुमार श्रेष्ठको भनाईमा "सर्वपक्षीय मौनता"को अवस्थामा भगवान बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी, कपिलवस्तु बारेमा विश्वव्यापी दिग्भ्रम र दुष्प्रचारलाई चिरेर सत्यलाई स्थापित गराउने उद्देश्यले विभिन्न देशमा छरिएर रहेका हामी नेपालीहरुद्धारा यसबारे आवाज उठाउने अभिप्रायले १ डिसेम्बर २००९ मा विभिन्न देशमा विभिन्न कार्यक्रम गरेर र सामाजिक सन्जालमा चौबिसै घण्टा विश्वभरिबाट सहभागिता जनाएर "कपिलवस्तु दिवस" मनाउने कार्य भयो ।

वास्तवमा गौतम बुद्ध लुम्बिनी, नेपालमा जन्मेका हुन भन्ने सबैभन्दा राम्रो प्रमाण अशोक स्तम्भलाई विश्व सामू १ डिसेम्बर १८९६ मा जर्मन पुरातत्वविद् डा. अलोइस अण्टोन फुहररले सार्वजनिक गरेको दिनलाई महत्व दिनु उपयुक्त र सान्दर्भिक हुने ठहर गरेर नै १ डिसेम्बरलाई "कपिलवस्तु दिवस" को रुपमा मनाउन सुरु गरिएको हो । अभियानको क्रियाकलापलाई संस्थागत गर्दै निरन्तरता दिनु पर्ने आवश्यकता वोध गरि इन्जिनियर रामकुमार श्रेष्ठको विश्व संयोजकत्वमा सन् २०१० को मई र सेप्टेम्बरमा दुइ पटक गरि २१ सदस्यीय "कपिलवस्तु दिवस अभियान" विश्व कार्य समिति गठन भयो । साथै देशका ३ प्रमुख राजनीतिक पार्टीहरुका प्रतिनिधि र दुई जना अन्तर्राष्ट्रिय समुदायका विशिष्ठ विदेशी समेतलाई समावेश गरी ८ जनाको सल्लाहकार समिति पनि गठन भयो । त्यसपछि विभिन्न देशहरुमा अभियानको राष्ट्रिय समितिहरु गठन कार्य अघि बढिरहेको छ र हालसम्ममा विश्वका १७ देशहरुमा अभियानको राष्ट्रिय समितिहरु गठन भइसकेका छन् ।

मुख्यत: नेदरल्याण्डको द हेगस्थित अन्तर्राष्ट्रिय न्यायालयमा रहेको पीस प्यालेसमा भगवान बुद्धको प्रतिमा प्रतिस्थापन गर्ने विषयको उठान कसले गर्यो, यस कार्यले कसरि सफलता पायो, कार्यक्रममा के कस्ता प्रवृत्ति उजागर भए एवं उक्त कार्यक्रमका सुखद र दुखद पक्षहरु के के थिए भन्ने विषयलाई यहाँ उल्लेख गरिएको छ ।
 
प्रतिमा प्रतिस्थापन विषयको उठान
लुम्बिनी-कपिलवस्तु दिवस विश्व अभियान, विश्व कार्य समितिले १ डिसेम्बर २०११ मा नेपाल पर्यटन बोर्डसंग सहकार्य गरि काठमाडौँमा तेस्रो कपिलवस्तु दिवस मनाउने क्रममा एउटा महत्वपूर्ण अन्तर्राष्ट्रिय कार्यशाला गोष्ठीको आयोजना गरेको थियो । तत्कालिन डा बाबुराम भट्टराई नेतृत्वको सरकारले लुम्बिनी विकाशका लागि गठन गरेको "वृहत लुम्बिनी विकाश राष्ट्रिय निर्देशक समिति"का संयोजक पूर्व प्रधानमन्त्री तथा एमाओवादी अध्यक्ष पुष्पकमल दाहाल "प्रचण्ड"को प्रमुख आतिथ्यतामा तेस्रो लुम्बिनी- कपिलवस्तु दिवस तथा अन्तर्राष्ट्रिय कार्यशाला गोष्ठी सम्पन्न भएको थियो । उक्त लुम्बिनी-कपिलवस्तु दिवस तथा कार्यशाला गोष्ठीका संयोजक अभियानका विश्व समिति सल्लाहकार प्रो. डा. कविताराम श्रेष्ठ हुनुहुन्थ्यो । सो गोष्ठीमा अभियानको तर्फबाट प्रस्तुत गरिएको "लुम्बिनी विकाश: सम्भावना र चुनौतिहरु" नामक ४२ पृष्ठ लामो प्रतिवेदन कार्यान्वयनको लागि नेपाल सरकार तथा "वृहत लुम्बिनी विकाश राष्ट्रिय निर्देशक समिति"लाई बुझाइएको थियो । सो प्रतिवेदन नेपालका प्रमुख राजनीतिक दलहरुलाई पनि प्रदान गरिएको थियो । उक्त प्रतिवेदनमा नेपाल सरकारले लुम्बिनीको विकाश, संरक्षण र बुद्दको जन्मस्थलको बारेमा विश्वमा भएका दिग्भ्रम र गलत जानकारीलाई निस्तेज बनाउदै लैजान राष्ट्रिय तथा अन्तर्राष्ट्रियस्तरमा गर्नु पर्ने कार्यहरुलाई उल्लेख गरिएको छ । प्रतिवेदनको पृष्ठ २६ मा धारा ७.१४ को चौथो बुंदामा लेखिएको छ, "लुम्बिनी-कपिलवस्तु दिवस अभियान" बेलायतका राष्ट्रिय संयोजक सुरेन्द्र श्रेष्ठका अनुसार नेदरल्याण्डको हेगस्थित अन्तर्राष्ट्रिय न्यायालयको पिस प्यालेसमा विश्वभरका ख्याति प्राप्त व्यक्तिहरुको पूर्ण तथा अर्धकदका सालिकहरु राखिएका छन् तर नेपालको तर्फबाट भने कसैको सालिक राखिएको छैन । यहाँ विश्वशान्तिका प्रतिमूर्ति विश्वविभूति महामानव गौतम बुद्धको सालिक नेपालको तर्फबाट राख्न पाँउनु नेपाल र नेपालीको लागि अति नै गौरवशाली सुयोग हुनेछ ।"

यस महत्वपूर्ण विषयलाई कार्यान्वयनको लागि "वृहत लुम्बिनी विकाश राष्ट्रिय निर्देशक समिति"का तर्फबाट समिति संयोजक प्रचण्डको निर्देशनमा तत्कालिन सभासद् केशव नेपाल र प्रचण्डका सहयोगी समीर दाहालले सरकारी निकायमार्फत गर्नुभएको सहयोगको अभियानका विश्व समिति सल्लाहकार प्रो. डा कविताराम श्रेष्ठले स्मरण गर्दै यस महान कार्यमा योगदान गर्नु हुने सबैलाई विर्सन नहुने कुरा बुद्ध प्रतिमा प्रतिस्थापन कार्यक्रम सम्पन्न हुनु अगावै मसंगको टेलिफोन कुराकानीमा बताउनु भएको थियो ।

नेपाल सरकारको क्रियाशीलता
तत्कालिन प्रधानमन्त्री डा. बाबुराम भट्टराई नेतृत्वको सरकारले पिस प्यालेसमा बुद्ध प्रतिमा प्रतिस्थापनको विषयलाई महत्व दिएर कार्यान्वयनको लागि सक्रियता देखाए पनि तत्कालिन बेनेलक्सका लागि नेपाली राजदुतको भूमिका प्रभावकारी हुन नसकेका कारण यस विषयले अगाडि नै सार्थकता पाउँन नसकेको कुरा बेनेलक्सका लागि महामहिम राजदुत राममणि पोखरेलले संचार माध्यमलाई दिनुभएको अभिव्यक्तिले उजागर गरेको छ । महामहिम राजदूत पोखरेलका अनुसार, उहाँले अन्तर्राष्ट्रिय न्यायालयका रजिष्ट्रारसंग सम्पर्क गरि नेपाल सरकारको तर्फबाट बुद्धको प्रतिमा पिस प्यालेसमा स्थापनाको लागि अनुरोध गर्नु भए पछि न्यायालयका तर्फबाट प्रतिमा राख्न दिने स्वीकृति गत वैशाखमा प्राप्त भएको थियो । अभियानले गम्भीरताका साथ उठाएको विषयलाई सुरुमा सरकारी प्रयास र पछि गैर आवासीय नेपाली संघका अध्यक्ष जीवा लामिछानेको पनि सरकारसंग समन्वयकारी भूमिका रहेको देखियो र बुद्दको प्रतिमालाई खरिद गरेर पिस प्यालेसमा ल्याउनेसम्म कार्यमा गैर आवासिय नेपाली संघको आर्थिक र भौतिक सहयोगी भूमिका रह्यो ।
 
अभियानका वेलायत संयोजक तथा गैर आवासीय नेपाली संघ बेलायतका सल्लाहकार गैरआवासीय नेपाली सुरेन्द्र श्रेष्ठको संयोजकत्वमा गैर आवासीय नेपाली संघले एउटा बुद्ध प्रतिमा प्रतिस्थापन समिति पनि गठन गरेको थियो ।
 
कार्यक्रमको तयारी र मेरा अनुभूति
यस विषयलाई सामाजिक र संस्थागतरुपमा अगाडि बढाउने र कार्यान्वयनको लागि अग्रसरता लिने कार्य "लुम्बिनी-कपिलवस्तु दिवस अभियान"को तर्फबाट सुरु भएको तर अभियानलाई कार्यक्रममा सहभागिताको लागि औंपचारिक प्रयास गर्न खासै जाँगर कतैबाट पनि नलगाएको देखे पछि अभियानका विश्व संयोजक रामकुमार श्रेष्ठ तथा विश्व समिति सल्लाहकार डा. कविताराम श्रेष्ठको सल्लाहअनुरुप अभियानको युरोप सल्लाहकार म पंक्तिकार दामोदरप्रसाद आचार्यले महामहिम राजदुत राममणि पोखरेलसंग भेट गरि अभियानको क्रियाकलापको विषयमा जानकारी दिलाउने कार्य गरेँ । उहाँसंगको कुराकानीको क्रममा, मैले यस महान कार्यमा योगदान गरेका सबैको कदर गरिनु पर्ने र कसैको पनि अवमुल्यन हुनु हुदैन भनेर आफ्नो विचार राखें । त्यसमा उहाँले सहमति जनाउनु भयो । मैले भेट गरेको केहि साता पछि कार्यक्रममा अभियानको तर्फबाट प्रतिनिधित्वको लागि मलाई प्रस्ताव गरिए अनुसार महामहिम राजदुत पोखरेलले यस पंक्तिकारको नाम पनि प्रतिनिधिको लिष्टमा समावेश गर्नुभएको थियो ।

अन्तर्राष्ट्रिय न्यायालयका तर्फबाट सोमवार, २४ जुन २०१३ का दिन दिउसो २.३० बजे प्रतिमा प्रतिस्थापनको औपचारिक कार्यक्रम तय भएको जानकारीका साथै प्रतिमा अनावरण गरिने मूख्य कार्यक्रमस्थलमा जम्मा १० जनाको प्रतिनिधिमण्डलले मात्र भित्र जान अनुमति पाँउने अन्तर्राष्ट्रिय न्यायालयको तर्फबाट तय भएको जानकारी मलाई राजदुत पोखरेलले टेलिफोनमार्फत दिनुभएको थियो । कार्यक्रममा अभियानको तर्फबाट मन्तव्यको लागि राजदुत पोखरेलसंग मैले जिज्ञासा राख्दा, अन्तर्राष्ट्रिय न्यायालयको मूख्य न्यायाधीश, त्यसैका एक अर्का न्यायाधीश र नेपाल सरकारका तर्फबाट प्रतिमा अनावरण गर्ने राजदुत पोखरेल समेत ३ जनाले मात्र वक्तब्य दिने व्यवस्था भएको जानकारी मलाई दिनुभएको थियो । उहाँले दिनुभएको जानकारीपछि अभियानको तर्फबाट त्यहाँ उपस्थित जनसमुदायलाई एउटा प्रेस विज्ञप्ति प्रदान गर्ने निर्णय भयो । सोहि तयारी गरेर यो पंक्तिकारसहित अभियानका बेल्जियम संयोजक सन्तोष न्यौपाने २४ जुन २०१३ को बिहान १० बजे नेदरल्याण्डको हेगतर्फ प्रस्थान गर्यौं । दिनको २ बज्नै लाग्दा हामी हेगको रेल्वे स्टेसनमा पुग्यौं । त्यहाँस्थित पत्रकार दिनेश खरेलले हामीलाई रिसिभ गर्नुभयो र ट्याक्सीद्वारा हामी ३ जना नै पिस प्यालेसतर्फ लाग्यौं । केहि बेरमा नै हामी पिस प्यालेसको मुख्य प्रवेशद्वारमा उत्रियौं, जहाँ महामहिम राजदुत राममणि पोखरेल, उहाँकी पत्नीलगायत राजदुतावासका कर्मचारीहरु र गैर आवासिय नेपाली संघका प्रतिनिधिहरुको अधिक उपस्थिति थियो । राजदुत पोखरेलले अगाडि १० जना प्रतिनिधिको लागि प्रवेशको अनुमति तय भए पनि २ जना थपेर १२ जना मात्र भित्र जान पाँउने तय भएको जानकारी दिनुभयो । मूख्य प्रवेशद्वारबाट भित्र जान लाग्दा राजदुत पोखरेलले उहाँकै मोटरमा बसेर संगै भित्र जान मलाई प्रस्ताव गर्नुभयो र त्यो स्वीकार गरि म उहांसंगै पिस प्यालेसको बुद्धको प्रतिमा राखिएको स्थानमा पुगेँ । अभियानका विश्व समिति सल्लाहकार प्रो. डा. कविताराम श्रेष्ठले कार्यक्रम पूर्व नै प्रतिमा अनावरण कार्यक्रमको पुरा भिडियो खिचेर ल्याउन मलाई अनुरोध गर्नु भए अनुसार म कार्यक्रमको मुख्य अनावरणको क्षणमा भिडियो खिच्ने तयारीमा लागेको थिएँ, लगत्तै कार्यक्रमस्थल पुरै गोडा टेक्न नै असहज हुने गरि मानिसहरुको भिडले भरियो । नेपालीहरुको लागि एउटा ऐतिहासिक सुखद अवसर भएको ठानेर त्यहाँ उपस्थित सबै नेपालीको लागि त्यहाँका प्रबन्धकले मूख्य कार्यक्रमस्थलमा जान खुल्ला गरिदिए छन् । जुन अत्यन्त खुशीको क्षण रह्यो ।

प्रतिमा अनावरण कार्यक्रममा अन्तर्राष्ट्रिय न्यायालयका १५ जना नै न्यायाधीशसमेत अगाडि उपस्थित हुने कार्यक्रम भए पनि भिडको कारण धेरै जसो न्यायाधीशले भिड छिचोलेर अगाडि जाने इच्छा गरेनन् र परैबाट "इट इज ओके" भनेको सुनियो । त्यहि भिडको बिचमा न्यायालयका मूख्य न्यायाधीश पिटर टोम्का, अन्य न्यायाधीशहरु र गैर आवासीय नेपाली संघका अध्यक्ष जीवा लामिछाने, संरक्षक उपेन्द्र महतो, लुम्बिनी-कपिलवस्तु दिवस अभियानको युरोप सल्लाहकार पंक्तिकार, प्रतिमा प्रतिस्थापन समितिका संयोजक सुरेन्द्र श्रेष्ठलगायत गैर आवासीय नेपाली संघका प्रतिनिधिहरुको उपस्थितिमा महामहिम राजदुत राममणि पोखरेलले २.५ फिट उचाईको "बुद्ध वाज बर्न इन ६२३ बि, सी, इन लुम्बिनी, नेपाल" लेखिएको बुद्धको प्रतिमाको सगौरव अनावरण गर्नुभयो । 

कार्यक्रममा राजदुत पोखरेलले "विश्वशान्तिका अग्रदुत भगवान गौतम बुद्धको प्रतिमा अन्तर्राष्ट्रिय न्यायालयमा स्थापना गर्न नेपाल सरकारले गरेको अनुरोधलाई स्वीकार गरेकोमा" नेपाल सरकारको तर्फबाट न्यायालयप्रति हार्दिक आभार व्यक्त गर्नु भयो ।
 
मन्तव्यको क्रममा न्यायालयका मुख्य न्यायाधीश पिटर टोम्काले शान्तिका प्रतिमूर्ति बुद्धको प्रतिमा अन्तर्राष्ट्रिय न्यायालयलाई उपहार दिएको प्रति अत्यन्तै खुशी व्यक्त गर्दै नेपाल सरकार र नेपाली समुदाय डायस्पोराप्रति हार्दिक धन्यवाद दिदै भन्नुभयो- "बुद्द अन्तर्राष्ट्रिय कानुनका लागि श्रोत हुनुभएकोले यो विश्वशान्तिको लागि महत्वपुर्ण छ साथै शान्ति र न्याय दुवै एकै भएकोले पनि यहाँ यसको महत्व बढ्ता छ ।" साथै मन्तव्यका क्रममा अन्तर्राष्ट्रिय न्यायालयका तर्फबाट न्यायाधीश दलबीर भण्डारीले पनि बुद्दको जीवनीको विषयमा प्रकाश पार्नु भएको थियो । 

कार्यक्रममा राजदुत पोखरेल बाहेक अन्य नेपालीको तर्फबाट मन्तब्य राख्ने व्यवस्था नभएको जानकारी भए पनि त्यहाँ त्यसो हुन सकेन । गैर आवासीय नेपाली संघका अध्यक्ष जीवा लामिछानेले पनि मन्तव्य राख्न पाँउनु भयो । मन्तव्य राख्नु पाँउनु र नपाँउनु ठुलो विषय नहोला । भनिने एउटा तर गरिने अर्को संस्कारको चाही हामीले ख्याल राख्न पछि पर्नु हुदैन । आफ्नो मन्तव्यका क्रममा अध्यक्ष लामिछानेले "अन्तर्राष्ट्रिय न्यायालयमा बुद्धको प्रतिमा प्रतिस्थापन गर्न पाउनु सबै नेपालीको गर्वको विषय भएको र यस कार्यले बुद्धको जन्मस्थल सम्बन्धमा भैरहेका विवाद, भ्रम र दुष्प्रचारलाई निस्तेज बनाउदै अब यो विवाद टुंगिएको धारणा राख्नु भयो ।" जीवाजीले यसो भने पनि बुद्दको प्रतिमा अन्तर्राष्ट्रिय न्यायालयमा प्रतिस्थापन गर्दैमा यो विवाद अब टुंगियो भनेर हामीले बुझ्नु चाही उपयुक्त नहोला । सत्य के हो भने यस कार्यले बुद्दको जन्मस्थल सम्बन्धको विवादलाई न्यूनीकरण गर्न महत्वपूर्ण एउटा सफलता चाही हामीलाई मिलेको छ । 

अब कुटनीतिक प्रयासबाट नेपाल सरकारले हरेक मित्रराष्ट्रहरुसंग त्यस देशका पाठ्यपुस्तकमा रहेका बुद्दको जन्मस्थलको बारेमा भएका गलत जानकारीहरुको पहिचान गरि त्यसलाई मेटाउन र लुम्बिनीको विकाश र संरक्षणसंगै बुद्दको जन्मस्थल लुम्बिनी, नेपालमा भएको तथ्य सम्बन्धि सूचना दिने कार्यहरुलाई अगाडी बढाउनु आवस्यक छ ।

स्मरणीय छ, विश्वव्यापीरुपमा बुद्दको जन्मस्थल सम्बन्धि विवाद र दुष्प्रचारलाई चिरेर बुद्दको जन्मस्थल नेपालमा रहेको सत्यलाई नेपालीहरुको नसा नसामा प्रवाहित गर्न अग्रणी भूमिका खेलीरहेको र यो कार्य गर्न नेपाल सरकार र वृहत लुम्बिनी विकाश राष्ट्रिय निर्देशक समितिलाई सुरुमा नै प्रस्ताव गर्ने अभियानको नाम चाही राजदुत पोखरेलबाट छुट्न पुग्यो साथै अध्यक्ष लामिछानेले पनि अभियानको नाम लिनु भएन । वास्तवमा कार्यक्रमको दुखद पक्ष यो रह्यो ।

समारोहमा नेपाली राजदुतावासको तर्फबाट सबै उपस्थित महानुभावहरु र सर्वसाधारणलाई खुशियाली मनाउन चिसो पेय पदार्थको व्यवस्था भएको थियो । त्यहि बिचमा भिडमा एक अर्कामा ठक्कर लाग्न पुग्दा केहि सिसाका गिलासहरु फुटे । अर्कोतर्फ, समारोह समापन पछि त्यहाँका कर्मचारीले १२ जनाको प्रतिनिधिमंडललाई मात्र उक्त भवनभित्र रहेको पिस प्यालेस लाइब्रेरी, हेग एकेडेमी अफ इन्टरनेशनल ल र सबै न्यायाधीशहरु बस्ने इजलास कक्ष अवलोकन गराउदै त्यहाँ रहेका सामाग्रीहरुको विषयमा जानकारी दिदै गर्दा केहि प्रतिनिधिहरुले धैर्य र चाख दिनुको सट्टा सम्बन्धित विषयवस्तुको वेवास्ता गर्दै फरक विषयवस्तुका बारेमा एक आपसमा बोलेका विषयले हामीहरु कत्ति अनुशासित रहेछौं भन्ने विषयबाट पनि अन्तर्राष्ट्रिय न्यायालयका कर्मचारीहरु अनभिज्ञ रहेनन् । त्यस कार्यक्रमको टिठ लाग्दो विषय यहि रह्यो ।

अन्त्यमा, केहि प्राविधिक कमिकमजोरी रहे पनि सबैभन्दा मुख्य कुरा बुद्धलाई हेगको अन्तराष्ट्रिय न्यायालयको पिस प्यालेसमा स्थापित गर्नु थियो र बुद्ध नेपालको लुम्बिनी, कपिलवस्तुमा जन्मेका हुन् भनेर अन्तर्राष्ट्रिय समुदायलाई प्रमाण पुर्याउनु थियो । यो गौरवको कार्य गर्ने सम्बन्धित सबैलाई आभार व्यक्त गर्ने पर्दछ ।

१० जुलाई, २०१३

लुभेन, बेल्जियम

(लेखक लुम्बिनी-कपिलवस्तु दिवस अभियानका युरोप सल्लाहकार हुन् ।)

ऐक्यबद्दता मासिकको श्रावण महिनाको अंकमा आवरण आलेखको रुपमा प्रकाशित ।

Buddha eshtablishment inside ICJ

ओस्लोमा सम्पन्न ऎक्यवद्द्ता कार्यक्रम र मेरो अनुभूति-दामोदरप्रसाद आचार्य

-दामोदरप्रसाद आचार्य

विश्वविभूति महामानव भगवान गौतम बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी, नेपालको विश्वव्यापी प्रचार-प्रसार गर्दै र बुद्धको जन्मस्थल सम्बन्धि गलत जानकारी भएका पाठ्यपुस्तकहरुलाई सच्याउने तथा हटाउने उद्देश्यले विगत ५ वर्षदेखि सक्रियताका साथ संचालित लुम्बिनी-कपिलवस्तु दिवस विश्व अभियानले मलाई अभियानको युरोप सल्लाहकारको जिम्मेवारी दिने निर्णय गरेको इमेल २६ अप्रिल २०१३ का दिन अभियानका विश्व संयोजक राम कुमार श्रेष्ठबाट प्राप्त गरेँ । त्यसपछि युरोपेली देशहरुमा अभियानको राष्ट्रिय समिति विस्तार गर्ने सिलसिलामा विश्व शान्तिको लागि भूमिका निभाइरहेको देश नर्वेमा राष्ट्रिय समिति गठन गर्ने उद्देश्यले २५५७ औं बुद्ध जयन्तीको सेरोफेरोमा मैले नर्वेमा बसोबास गरिरहनु भएका त्यहाँ कार्यरत मित्र डा. कृष्ण अर्याल (पिएचडी, सिविल इञ्जिनिएरिङ्ग) संग सम्पर्क गरि अभियानको राष्ट्रिय समिति नर्वे गठनको पहल सुरु गरेँ । तर मित्र डा. अर्यालले नेपाल भ्रमणको कार्यक्रम तय गरिसक्नु भएकोले समय अभावका कारण बुद्ध जयन्तीको अवसरमा राष्ट्रिय समिति गठन गर्न भ्याइएन ।

नर्वेमा बसोबास गर्ने नेपाली समुदायबीच अभियानको राष्ट्रिय समिति नर्वे गठनको विषयमा छलफल चलिरहेको सन्दर्भमा गत अगस्त महिनाको अन्तिम साता नेपाली-बर्गन समाज, नर्वेले आयोजना गरेको सांस्कृतिक कार्यक्रमको दिन समिति गठन गर्ने सल्लाह गरे अनुसार म हवाई मार्गबाट नर्वेको राजधानी ओस्लो हुदै सोहि दिन ओस्लोबाट बर्गन पुगेँ । मलाई बर्गनको विमानस्थलमा मित्र डा. कृष्ण अर्यालले हार्दिकताका साथ स्वागत गर्नुभयो र उहाँको कारमा बसेर बर्गनको सांस्कृतिक कार्यक्रम आयोजनास्थलमा समयमा नै पुगियो । त्यहाँ पुगेपछि अन्य नेपाली दाजुभाई दिदिबहिनिहरुसंग परिचय गर्ने सौभाग्य मिल्यो । विशेषत: बर्गन विश्वविध्यालयका फिजिक्स एण्ड टेक्नोलोजी डिपार्टमेन्टका वैज्ञानिक डा. अनक भण्डारी लगायतका मित्रहरुसंगको कुराकानी सौहार्द्पूर्ण रह्यो ।

केहि समय पछि मलाई नेपाली मित्रहरुले सांस्कृतिक कार्यक्रममा अतिथिहरुको लागि आसन ग्रहण गराउने अघिल्लो लाईनमा बस्न आग्रह गर्नुभयो, म त्यसै अनुसार बसें । त्यसपछि कार्यक्रममा सहभागी हुन आउनु भएका नर्वेजियन नागरिकहरुको समुह मैले अपेक्षा नै नगरेको उल्लेखनीय उपस्थिति देखें । त्यो मेरो लागि अत्यन्तै फरक थियो किनकी मैले बेल्जियममा हुने गरेका नेपाली समुदायका तर्फबाट आयोजित सांस्कृतिक कार्यक्रमहरुमा बेल्जियन नागरिकहरुको उपस्थिति भने अत्यन्तै न्यून भएको पाएको छु ।

सांस्कृतिक कार्यक्रमको समापन पछि खानाको व्यवस्था गरिएको थियो । कार्यक्रममा सहभागी करिव ३०० जनाले खाना खाइसके पछि अभियानको राष्ट्रिय समिति गठन गर्ने कार्यतालिका अनुसार उपस्थित नेपाली जनसमुदायको बीचमा छोटो मन्तव्यका साथ अभियानको उद्देश्य र गतिविधिहरुका विषयमा मैले प्रकाश पार्दै अभियानको राष्ट्रिय समिति नर्वे गठनको प्रस्ताव गरेँ । सोहि भेलाबाट डा. कृष्ण अर्यालको राष्ट्रिय संयोजकत्वमा २ जना सल्लाहकार सहितको ११ सदस्यीय राष्ट्रिय समिति नर्वे शनिवार, ३१ अगस्त २०१३ का दिन गठन गरियो ।

अभियानको पाँचौं वार्षिकोत्सवको अगाडि, १० नोभेम्बर २०१३ मा अभियानको राष्ट्रिय समिति नर्वेका राष्ट्रिय संयोजक डा. अर्यालले अभियानको पाँचौं वार्षिकोत्सवको अवसरमा डिसेम्बरमा के कस्तो कार्यक्रम आयोजना गर्ने भनेर बोलाउनु भएको स्काइपे अनलाइन बैठकले १० डिसेम्बरका दिन नोबेल शान्ति पुरस्कार वितरण समारोहस्थल अगाडि भगवान गौतम बुद्धका महत्वपूर्ण उपदेशहरु लेखिएका प्लेकार्डहरु र बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी, नेपालमा भएको अंग्रेजी र नर्वेजियन भाषामा लेखिएको ब्यानर सहित विश्व शान्तिको लागि ऎक्यवद्दता प्रदर्शन गर्ने र सोहि दिन ओस्लो युनिभर्सिटीको अडिटोरियम हलमा बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी सम्बन्धमा अन्तरक्रिया कार्यक्रम र सोहि सम्बन्धि डकुमेन्ट्री भिडियो प्रदर्शन गर्ने निर्णय गरेको थियो । साथै राष्ट्रिय समिति नर्वेले अन्तरक्रिया कार्यक्रमको प्रमुख अतिथि वक्ताको लागि विश्व समितिसंग अनुरोध गर्ने निर्णय गर्यो । विश्व समितिले अन्तरक्रिया कार्यक्रमको वक्ताको लागि म पंक्तिकारलाई नर्वे पठाउने तय गर्यो ।

सार्वजनिकस्थलमा कार्यक्रम गर्न अनुमति विना नपाइने नियमका कारण ओस्लोको सिटि हल अगाडि नोबेल शान्ति पुरस्कार वितरण समारोहस्थलमा प्रदर्शन गर्न आवश्यक इजाजत प्राप्त गर्ने प्रक्रियाको लागि ओस्लो नगरपालिकासंग तथा प्रहरी प्रशासनसंग पत्राचार गर्ने कार्य राष्ट्रिय संयोजक डा. अर्यालले गर्नुभयो । उक्त कार्यक्रमका लागि नगरपालिका र प्रहरी प्रशासनबाट अन्तर्राष्ट्रिय वरिष्ठ अतिथिहरुको समारोहमा आगमन हुनु १ घण्टा अगाडि १२ बजे देखि २ बजेसम्मको लागि अभियानले प्रदर्शन गर्न पाउने स्वीकृति प्राप्त गर्यो । सोहि दिन अपरान्ह १६:३० - १८:३० सम्म ओस्लो युनिभर्सिटीको अडिटोरियम हलमा अन्तरक्रिया कार्यक्रम गर्न पनि सोहि युनिभर्सिटिमा विद्यावारिधि गर्दै गरेका मेडिकल डा. सुदन न्यौपानेको संयोजनमा तय भयो । 

डिसेम्बर १० मा नर्वेको कार्यक्रम तय भइसके पछि मैले अभियानलाई विस्तार गर्ने कार्यलाई पनि संगै अगाडि बढाउने उद्देश्यले स्वीडेनमा रहेर व्यवसाय गर्दै आउनु भएका स्वीडेनका एन आर एन ए आइसिसि सदस्य कृष्ण कुमार ढकालसँग सम्पर्क गरि अभियानको राष्ट्रिय समिति गठनको पहल गर्ने विषयमा कुराकानी गरें । उहाँले त्यस विषयमा पूर्ण सहयोग गर्ने जनाए पछि मेरो यात्रा ७ डिसेम्बरबाट नै सुरु भयो । म ७ डिसेम्बर बिहान ब्रुस्सेल्स एयर्लाइन्सबाट ब्रुस्सेल्सबाट ओस्लोको लागि प्रस्थान गरें र ओस्लोबाट सोहि दिन रेलबाट स्विडेनको दोस्रो ठुलो शहर गोथेन्बुर्ग पुगेँ ।भोलिपल्ट ८ डिसेम्बरका दिन स्वीडेनमा अभियानको राष्ट्रिय समिति गठन कार्यलाई पूर्ण गरि ९ डिसेम्बरका दिन नै म स्विडेनबाट ओस्लोमा १० डिसेम्बरका दिन आयोजना हुने कार्यक्रममा सहभागिताको लागि हिडें । स्विडेनबाट फर्किदा बाक्लो हिउँ परेकोले बाहिरको मौसम अत्यन्तै चिसो थियो तर मेरो उद्देश्य र जिम्मेवारीको अगाडि त्यो चिसोले मलाई केहि असर गरेन ।       

स्विडेनको गोथेन्बुर्गबाट म एक्सप्रेस बसद्वारा करिव ५ घण्टामा सोहिदिन बेलुका ओस्लो सेन्टरमा आइपुगें । त्यस साँझ मेरो ओस्लोमा बसाइको प्रवन्ध अभियानका नर्वे राष्ट्रिय संयोजक मित्र डा. अर्यालले नै मिलाउनु भयो । त्यसपछि भोलिपल्ट दिउसो १२ बजेको कार्यक्रमको लागि कार्यक्रमस्थल संगै जाने सल्लाह गर्दै आराम गर्न लागियो । 

नर्वेलाई किन रोजियो
विश्वका कतिपय द्वन्दरत देशहरुमा शान्ति स्थापनाको लागि मध्यस्थताको भूमिका तथा राजनीतिक सहमतिको लागि वातावारण निर्माणको पहलकर्ता देशको रुपमा नर्वेले संसारमा आफ्नो परिचय बनाएको छ । नर्वेको राजधानी ओस्लोको सिटि हलमा विशेष समारोहका बीच स्विडिस वैज्ञानिक अल्फ्रेड नोबेलको स्मृति दिवसको दिन पारेर १० डिसेम्बरका दिन हरेक वर्ष नोबेल शान्ति पुरस्कार प्रदान गर्दै आएको कुरा त हामीहरु सबैलाई थाहा भएको विषय हो ।

यहाँ वैज्ञानिक अल्फ्रेड नोबेलको तथा नोबेल शान्ति पुरस्कार नर्वेले किन प्रदान गर्दै आएको छ भन्ने विषयमा छोटो चर्चा गर्नु पनि सान्दर्भिक ठान्दछु । स्विडिस रसायन शास्त्री तथा डाइनामाइटका आविष्कारक अल्फ्रेड बेर्न्हार्ड नोबेलको स्मृतिमा रसायन शास्त्र, भौतिक शास्त्र, चिकित्शा शास्त्र, साहित्य, शान्ति र अर्थशास्त्र सम्बन्धि विधाहरुमा उत्तम कार्य गरेबापत सन् १९०१ देखि विश्वको सर्वश्रेष्ठ नोबेल पुरस्कार हरेक वर्ष दिइदै आएको छ । उल्लेखित विधाहरु मध्ये ५ वटा विधामा दिइने पुरस्कार स्विडेनले प्रदान गर्दै आएको छ । सन् १८१४ देखि नर्वे र स्विडेन बीचको एकता सम्झौता अनुसार स्विडेनको राजा नै नर्वेको पनि राजा भएर शासन गर्दथे । सन् १९०५ सम्म नर्वे स्विडेनको अधिनस्थ देशको रुपमा रहेको थियो । उक्त स्विडिस-नर्वेजियन एकता सम्झौताअनुसार नै नोबेल शान्ति पुरस्कार चाहि नर्वेले सन् १९०१ देखि प्रदान गर्दै आएको हो ।

चिसोले छेकेन
नर्वेले विश्वशान्तिको लागि खेलिरहेको भूमिकामा अभियानले ऎक्यवद्दता जनाउनुको साथै भगवान बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी, नेपाल भएको तथ्य सन्देश अन्तर्राष्ट्रिय विशिष्ठ अतिथिहरु मार्फत विश्वव्यापीरुपमा प्रवाह गर्ने उद्देश्यले नर्वेको राजधानी ओस्लोमा कार्यक्रम आयोजना गरेको थियो ।

केहि दिन देखिको हिमपातका कारण डिसेम्बर १० का दिन ओस्लोको मौसम अत्यन्तै चिसो थियो । बिहान ११ बजे म पंक्तिकार र अभियानका नर्वे राष्ट्रिय संयोजक डा.अर्याल नोबेल शान्ति पुरस्कार वितरण समारोहस्थलतर्फ लाग्यौं । हामी कार्यक्रमस्थल ओस्लो सिटि हल अगाडि पुग्ने बित्तिकै त्यहाँ स्थित प्रहरीले हामीलाई प्रदर्शन गर्न तोकिएको स्थल देखाए । जहाँ फलामको बार लगाएर राखेको र त्यहाँ भएको हिउँ हटाएर सफा गरेको रहेछ । त्यो देखे पछि थोरै भए पनि हामीलाई राहत मिल्ने सोच्यौं अन्यथा हामीले २ घन्टासम्म हिउँ माथि नै उभिएर प्रदर्शन गर्नु पर्ने अवस्था थियो । त्यस कार्यप्रति ओस्लो नगरपालिकालाई धन्यवाद नदिई रहन सकिदैन ।

अभियानको नर्वे राष्ट्रिय समितिका सबै साथीहरु कार्यक्रममा उपस्थित हुन अनुकुलता नभए पनि समय मिलेसम्मका साथीहरुको सहभागिताका साथै गैर आवासीय नेपाली संघ नर्वेका कार्यसमितिमा आवद्द केहि साथीहरु अभियानको यस गौरवमय कार्यक्रममा उपस्थित हुनु भयो । अन्तर्राष्ट्रिय विशिष्ठ अतिथिहरुको सामुन्ने अभियानले बुद्धका शान्तिका उपदेश र बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी, नेपाल सम्बन्धि ब्यानर तथा प्लेकार्डहरु सहित हिउ परेको कारण कठ्याग्रिने चिसो भए पनि त्यसको बेवास्ता गर्दै २ घन्टासम्म सडक प्रदर्शन गर्यो । कार्यक्रममा उपस्थित कतिपय साथीहरुले आफ्ना पन्जा विनाका हातहरु चिसोले कठ्यान्ग्रिदा पनि आफुले समातेका प्लेकार्डहरु तथा ब्यानर २ घन्टासम्म नछोडिकन देखाउनु भएको देशप्रेम तथा आफ्नो देशको गौरवप्रतिको आस्थाले यो अभियानको सार्थकता र भविष्यका लागि उत्प्रेरणा दिएको मलाई अनुभूति भएको छ ।

(लेखक लुम्बिनी-कपिलवस्तु अभियानका युरोप सल्लाहकार हुन् ।)

ऎक्यवद्दता मासिकको वर्ष १३, अंक १०, माघ २०७० मा प्रकाशित ।

बुद्धको जन्मस्थलमा निरर्थक विवाद

दामोदरप्रसाद आचार्य
 
लुभेन, बेल्जियम - विश्वविभूति तथा "दि लाइट अफ एसिया" को नामबाट सुपरिचित भगवान गौतम बुद्धको जन्मस्थल नेपालको लुम्बिनीमा भएको तथ्य भारतिय मौर्य सम्राट अशोकले २४९ बि. सी. मा बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनीको दर्शन गरेर दर्शनार्थीको रुपमा गरेको आफ्नो भ्रमणको स्मृतिमा स्तम्भ निर्माण गरि स्तम्भमा ऐतिहासिक पाली भाषा तथा ब्राम्ही लिपिमा "शाक्यमुनी बुद्धको जन्म यहाँ भएको थियो र म वहांको दर्शन गर्न आफ्नो राज्याभिषेकको २० वर्ष पछि आएको हुँ" भनेर लेखिएको अभिलेखले प्रमाणित भइसकेको सन्दर्भमा (जुन अशोक स्तम्भ अहिले पनि लुम्बिनी, नेपालमा मौजुद रहेको अवस्थामा)केहि भारतिय तथा केहि भारतसंग सम्बन्ध गासिएका पुरातत्वविद्, लेखक,इतिहासविद, फिल्म निर्माता तथा कलाकारहरुले सत्यका पर्यायवाची बुद्धको जन्मस्थललाई विवादित गराउने दुष्प्रयास गरिरहेका छन् ।  
 
भगवान गौतम बुद्धको जन्म ६२३ बी. सी. मा शाक्य गणतन्त्र, कोसाला राजधानी, कपिलवस्तु नजिकको लुम्बिनीमा भएको थियो र त्यो लुम्बिनी नेपालको दक्षिणी भागको रुपन्देही जिल्लामा पर्दछ भन्ने विषय बारम्बार लेख्नु पर्ने र भनिरहनु पर्ने विषय होइन । यद्यपि भारतका केहि तप्काबाट बुद्धको जन्मस्थल नेपालको लुम्बिनीमा नभई उत्तर भारतमा भएको भनेर बेलाबखत गरिने दुष्प्रचारका कारण र बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी-कपिलवस्तु नेपालमा रहेको तथ्यबाट विश्वका कतिपय देशका जनता बेखबर रहेको तथा कतिपय देशका पाठ्यपुस्तकहरुमा बुद्धको जन्मस्थलसम्बन्धि गलत जानकारी भएका कारण हामी नेपालीहरुले आफ्नो राष्ट्रको गौरवको रक्षा, विकाश र प्रवर्धनको खातिर संवेदनशील नभई मौन बस्न सक्ने अवस्था छैन ।
 
 
सन् २००९, सेप्टेम्बरको सुरु तिर नेपाली संचारमाध्यमबाट सम्प्रेषण भएका समाचारहरुले भारतको उत्तर प्रदेश राज्य, सिद्दार्थनगर जिल्लाको पिपरहवामा नक्कली लुम्बिनी, नक्कली कपिलवस्तु निर्माण कार्य करीब ८०% सम्पन्न भैसकेको विषय प्रकाशमा आएको परिदृश्यमा यस विषयको संवेदनशीलताप्रति कतैबाट पनि आवाज नउठेकोले नागरिकस्तरबाट विश्वभरि छरियर रहेका देशप्रेमी नेपाली वुद्दिजिविहरुले स्वस्फुर्तरुपमा सन् २००९ को १ डिसेम्बर देखि"कपिलवस्तु दिवस-विश्व दिवस" को रुपमा मनाएर अभियानको सुत्रपात गरे । 
 
१ डिसेम्बर, २०११ मा अभियानले नेपाल पर्यटन बोर्डसँग सहकार्य गरि आयोजना गरेको काठमाडौँमा सम्पन्न तेस्रो कपिलवस्तु दिवस तथा अन्तर्राष्ट्रिय कार्यशाला गोष्ठीबाट अभियानको नाम परिवर्तन गरि"लुम्बिनी-कपिलवस्तु दिवस अभियान" नामाकरण गर्यो । यो अभियानले आगामी डिसेम्बरमा नेपालमा तथा विश्वका विभिन्न देशहरुमा विभिन्न कार्यक्रम गरेर पाँचौं "लुम्बिनी-कपिलवस्तु दिवस"मनाउने तयारी गरिरहेको छ ।
गौतम बुद्ध लुम्बिनी, नेपालमा जन्मेका हुन भन्ने सबैभन्दा राम्रो प्रमाण लुम्बिनीमा रहेको अशोक स्तम्भलाई विश्व सामुन्ने १ डिसेम्बर, १८९६ मा तत्कालिन आर्कियोलोजिकल सर्भे अफ इन्डियाका प्रमुख, (सन् १८७९ मा जर्मनीको वुर्स्बर्गबाट संस्कृत भाषा फिलोलोजिमा विद्यावारिधि हासिल गरेका) जर्मन पुरातत्वविद् डा. अलोइस अण्टोन फुहररले सार्वजनिक गरेको दिनलाई महत्व दिनु उपयुक्त हुने ठहर गरेर हरेक वर्ष १ डिसेम्बरलाई अभियानले "लुम्बिनी-कपिलवस्तु दिवस" को रुपमा मनाउन सुरु गरेको हो ।
 
१ डिसेम्बर, २००९ देखि "बुद्ध वाज बोर्न इन नेपाल" भन्ने स्लोगानबाट सुरु भएको नेपाली समुदाय बीचबाट विश्वव्यापी बन्दै गएको यस अभियानले सुरु गरेको बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी-कपिलवस्तुको प्रचार प्रसार र त्यस सम्बन्धमा गलत भएका जानकारीहरुलाई सच्च्याउन गरिएका प्रयासहरुबाट राष्ट्रिय र अन्तर्राष्ट्रिय रुपमा महत्वपूर्ण उपलब्धिहरु हासिल गर्दै अघि बढिरहेको सर्वविदितै छ । अभियानबाट प्रेरित भई पछिल्ला दिनहरुमा बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनीको प्रचार विश्वस्तरमा गर्नु पर्ने आवस्यकता महसुस गरेर तत्कालिन बाबुराम भट्टराई नेतृत्वको सरकारको निर्णय अनुसार नेपाल राष्ट्र बैंकले नेपाली एक सय रुपैयाको नोटमा सचित्र लुम्बिनीको अशोक स्तम्भ राखेर "लुम्बिनी, दि बर्थ प्लेस अफ लर्ड बुद्ध" छापेर सरकारीस्तरबाट प्रचार-प्रसारको राम्रो थालनी गर्यो । भर्खरै राष्ट्रिय खेलकुद परिषदले पनि बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनीलाई प्रचार-प्रसार गर्ने उद्देश्य अनुरुप नै"शान्तिका लागि खेलकुद" नाराका साथ "प्रथम लुम्बिनी राष्ट्रिय च्याम्पियनशिप २०७०" नामबाट लुम्बिनीको तस्बिरलाई लोगो बनाएर राष्ट्रिय स्वाभिमानलाई उचो बनाउन अर्को सराहनीय प्रयासको थालनी गरेको छ । बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनीलाई विश्वसामु परिचित गराउन व्यक्तिगत प्रयास गर्ने नेपालीहरु पनि बढेर गएका छन् । यसमा अभियान तिनीहरुप्रति गर्व गर्दै तिनीहरुलाई सम्मान गर्दछ भलै ती व्यक्ति वा संस्थाहरु अभियानसंग आवद्द नहोउन् । 
 
गौतम बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी, ज्ञान प्राप्त गरेकोस्थान बोधगया,उनले आफ्ना शिष्यहरुलाई उपदेशहरु दिन सुरु गरेको स्थान सारनाथ तथा उनको देहावसान अर्थात् महापरीनिर्वाण भएको स्थान कुशीनगर यी चार स्थानलाई महत्वपुर्ण पवित्रस्थलको रुपमा मानिएको छ । चार पवित्रस्थल मध्ये बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी नेपालमा पर्दछ भने अन्य ३ पवित्रस्थल भारतमा पर्दछन् । प्राचिन भारतीय भाषा र कानुनका विद्वान जर्मन प्रोफेसर जर्ज बुहलरद्वारा "दि जर्नल अफ रोयल एसियाटिक सोसाइटी ग्रेट ब्रिटेन तथा आयरल्याण्ड" को पेज ४२९ देखि ४३३ मा सन् १८९७ फेब्रुअरिमा प्रकाशित लेखमा जर्मन पुरातत्वविद् डा. अलोइस अण्टोन फुहररले १ डिसेम्बर, १८९६ मा तत्कालिन नेपालको पाल्पा जिल्लाका गभर्नर जेनेरल खड्ग समशेर जबरासंगको संयोजनमा गरेको पुरातात्विक अध्ययन र अन्वेषणले बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी, नेपाल भएको अशोक स्तम्भमा ब्राम्ही लिपिमा लेखिएको टेक्स्टको अनुवाद गरि विश्वसामु उजागर गरेको उल्लेख छ ।
 
निग्लिहवामा भएको अशोक स्तम्भ पनि सन् १८९५ मा डा. फुहररले नै सार्वजनिक गरेका थिए । डाक्टर फुहररले गरेको ऎतिहासिक तथा पुरातात्विक अन्वेषणमा सन् ४०३ मा चिनिया बौद्धमार्गीहरु फाहियान(फाक्सिन) र सन् ६३६ मा हुआन सियाङ्गले बुद्धको जन्मस्थल नेपालको लुम्बिनी-कपिलवस्तुको भ्रमण गरेर त्यो नै बुद्धको जन्मस्थल भएको सन्देश दिएको समेत उनले उल्लेख गरेका छन् । डाक्टर फुहरर पछि सन् १८९९ मा भारतीय पुरातात्वविद पी. सी. मुखर्जीले प्राचिन तिलौराकोट र कपिलवस्तुको पुरातात्विक उत्खननबाट लुम्बिनी,नेपाललाई नै बुद्धको जन्मस्थल भएको थप पुष्टि
गरे ।
 
अस्ट्रेलियन बौद्धमार्गी, प्रसिद्द लेक्चरर तथा स्पिरिचुयल एडभाइजर वेन. एस.धम्मिकाले उनको कृति "दि इडीक्ट्स अफ किङ्ग अशोका" मा सम्राट अशोकले बुद्धसंग सम्बन्धित विभिन्न स्थानको भ्रमण गर्दै महत्वपुर्ण स्थानहरुमा स्तम्भहरु निर्माण गरेर आफ्नो भ्रमणको स्मरण गराउन त्यसमा केहि प्रमाणको लागि लेखेका छन् भने केहि स्थानहरुमा चट्टानहरुमा लेखेर आफ्नो भ्रमणको प्रमाण छोडेको उल्लेख गरेका छन् । साथै धम्मिकाले बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी, नेपालमा भएको तथ्यलाई नै उल्लेख गरेका छन् ।
 
अब प्रसङ्ग सुरु गरौँ कहिलेदेखि भगवान बुद्धलाई भारतीय हुन् भन्ने विवादको सुरुवात भयो । सन् १८९८ मा ब्रिटिश इन्जिनियर एवं प्लान्टर विलियम क्लास्टोन पेप्पेले उत्तर प्रदेश राज्य, बस्ती जिल्लाको पिपरहवामा उत्खनन गर्दै जादा इट्टाबाट निर्मित स्तुपाको भग्नावशेष देखे पछि उनले उत्खननबाट ५ वटा साना जारहरु फेला पारे । जसमा ससाना फुल जस्ता आकारका सयौं जुवाहरत तथा जलेका हड्डीको केहि अवशेष प्राप्त गरे । त्यो हड्डीको अवशेष चाही बुद्धको नै भएको र त्यो सम्राट अशोकले त्यहाँ गाडेको अनुमान उनले लगाए । बुद्धको मृत्यु पछि उनको शरीरको खरानी उनका सन्तानलाई दिएर बाकी विभिन्न ८ राजघरानालाई वितरण गरेको भन्ने पाइन्छ । पिपरहवाको उत्खननमा फेला परेको एउटा जारको ढक्कनमा लेखिएको अभिलेखमा "बुद्धिजम्को एक महान संरक्षकले पिपरहवामा ठुलो विहार निर्माण गरे र त्यहाँ रहेको स्तुपाको मर्मत सम्भार गरे" भन्ने उल्लेख भएको आधारमा शक्यहरुको राजधानी कपिलवस्तु पिपरहवा नजिकै भएको अनुमान उनले लगाए । बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी सम्बन्धि विवाद यहाँबाट पेप्पेले सुरु गरेका हुन् ।
 
त्यसपछि सन १९७० मा अर्का भारतीय पुरातात्वविद के. एम.श्रीवास्तवले पुन: पिपरहवा स्तुपाको उत्खनन गरेर त्यहाँ सम्राट अशोकको समाधिस्थल रहेको भन्ने विषय उजागर गर्दै पेप्पेलाई बल पुर्याउदै त्यहाँ नजिकैको गांवारिया गाउँलाई कपिलवस्तु भएको उनले दाबी गरे । भारतमा ब्रिटिशराजको समयमा सन् १९४० मा उत्तर प्रदेश, कानपुरमा जन्मेका एङ्ग्लो इन्डियन लेखक चार्ल्स एलेनको २००८ मा प्रकाशित पुस्तक "दि बुद्ध एण्ड डा. फुहरर: एन आर्कियोलोजिकल स्क्यान्डल"नामक पुस्तकमा उनले ब्रिटिश इन्जिनियर प्लान्टर पेप्पेको अन्वेषणको पक्षलाई बल दिंदै बुद्धको जन्म भारतको पिपरहवा नजिकैको कपिलवस्तुमा भएको भन्दै जर्मन पुरातत्वविद डा. फुहररको अध्ययन र अन्वेषणप्रति अविश्वास गरेका छन् ।
 
अर्कोतर्फ, भारतीय इतिहासकारहरु बुद्धको जन्मस्थल सम्बन्धमा एक आपसमा विरोधाभास दाबी गर्न पनि चुकेका छैनन् । भारतको उडिसा राज्य, भुवनेश्वोर नजिकैको कपिलेश्वोरलाई प्राचिन कपिलवस्तु भनेर दाबी गर्ने पहिलो भारतीय इतिहासकार चंद्रधर मोहपात्र हुन् । उनले सन् १९३० मा प्रकाशित आफ्नो पुस्तक "दि रिएल बर्थप्लेस अफ बुद्ध" मा सन् १९२८ मा कपिलेश्वोरमा लुम्बिनी, नेपालमा भएको जस्तै पत्थरको अभिलेख सहितको अशोक स्तम्भ भेटिएको भनेका छन् तर त्यो स्तम्भ अहिले भने हराइरहेको छ, भनिन्छ । इतिहासकार मोहपात्रलाई उदृत गर्दै भारतका उडिसा स्टेटका निर्वाचन आयुक्त तथा बुद्दिजम्का अनुसन्धानकर्ता अजित कुमार त्रिपाठीले पनि कपिलेश्वोरलाई बुद्धको वास्तविक जन्मस्थल भनेर सन् २००८ मा "दि रिएल बर्थप्लेस अफ लर्ड बुद्ध" पुस्तक प्रकाशित गरेका छन् ।
 
लज्जास्पद छ, केहि भारतीय इतिहासकार, लेखक, फिल्म निर्माता, कलाकार तथा पुरातत्वविदहरु सम्राट अशोकले बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी,नेपालमा रहेको र त्यस पवित्रस्थलको दर्शन गरेर आफुले त्यस भ्रमणको स्मृतिमा स्तम्भ निर्माण गरेको भन्ने उनको भनाई रहेको अभिलेखको चाही बेवास्ता गर्दछन् र तिनै सम्राट अशोकले निर्माण गरेका अन्य स्तम्भ तथा स्तुपाहरुमा जहाँ उनले बुद्धको जन्मस्थल भनेर उल्लेख नगरेका स्थललाई चाही वास्तविक बुद्धको जन्मस्थल भनेर दाबी गरिरहेका छन् । 
 
 
त्यसैगरी अर्का भारतीय मुलका अमेरिकी लेखक तथा सी. एन. एन.टेलिभिजनका कार्यक्रम प्रस्तोता फारेद जाकारियाले सन् २००८ मा प्रकाशित आफ्नो पुस्तक "दि पोस्ट अमेरिकन वर्ल्ड" मा "बुद्ध वाज एन इन्डियन एण्ड बुद्दिजम् वाज बोर्न इन इण्डिया" लेखेर विवाद निम्त्याए र पछि नेपाली जनताले गरेको आलोचनाका कारण चलाखीपूर्ण शैलीमा माफी माग्न बाध्य भए ।केहि भारतसंग प्रतक्ष्य सम्बन्ध नभएका लेखकहरुले पनि बुद्धको जन्मस्थललाई विवादित बनाउनेतर्फ कलम चलाएका छन् । ती मध्ये अमेरिकी लेखक चार्ल्स भान डोरेन पनि पर्दछन । उनले आफ्नो सन् १९९१ मा प्रकाशित पुस्तक "ए हिस्टोरी अफ नलेज" को २१ औं पेजमा गौतम बुद्ध ५६३ बि. सी. मा उत्तर भारतमा जन्मेका थिए भनेर उल्ल्लेख गरेका छन् । त्यस्तै अर्की चाइनिज मुलकी अमेरिकी लेखक एमी टानले पनि उनको सन् २००५ मा प्रकाशित पुस्तक "सेभिङ्ग फिस फ्रम ड्राउनिंग" मा पनि गौतम बुद्ध उत्तर भारतमा जन्मेको उल्लेख गरेकी छन् ।
 
अर्को तर्फ, फिल्म निर्माताहरुले पनि बुद्धको जन्मस्थललाई विवादित बनाउदै आएका छन् । "चादनी चोक टू चाईना" नामक चलचित्रमा बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी, नेपाललाई विवादित बनाएका कारण नेपाली जनताको चर्को दबाब र विरोध प्रदर्शन पछि त्यस चलचित्रका निर्माताले नेपालीसंग माफी मागेका थिए । गत सेप्टेम्बर २०१३ मा टेलीसेरियल निर्माता बि. के. मोदीले "बुद्ध" टेलीसिरियल जी टिभीले प्रसारण सुरु गरे अगावै बुद्धको जन्मस्थलको बारेमा निर्माता मोदीले तथा कलाकार कबिर बेदीले गलत सन्देस प्रवाह गरे । उनले निर्माण गरेको टेलीसेरियलमा उत्तर भारतमा बुद्ध जन्मेका थिए भनेर नेपालीहरुको मन दुखाउने गल्ति उनले पनि गरेका छन् ।
 
स्मरणीय छ, सन् १९६७ मा तत्कालिन संयुक्त राष्ट्र संघका बौद्धमार्गी महासचिव यु थान्तले लुम्बिनी, नेपालको दर्शन गरेर लुम्बिनीको विकाश र प्रवर्धन गरि अन्तर्राष्ट्रिय बौद्धमार्गीको केन्द्र बनाउन गरेको सराहनीय प्रयासपछि सन् १९९५ मा नेपाल, भारत, पाकिस्तान, श्रीलंका र जापानका पुरातात्वविदहरुले सामुहिक रुपमा गरेको पुरातात्विक पछिल्ला उत्खननबाट मायादेवीको मन्दिर मुनि भएको उत्खननबाट १८ फिट तल भेट्टिएको पवित्र पत्थरले बुद्धको जन्मस्थल नेपाल भएको थप पुष्टि गर्यो ।
 
भर्खरै २५ नोभेम्बर, २०१३ का दिन नेपाल, जापान, युनेस्को र नेसनल ज्योग्राफिक सोसाइटीको सहयोगमा अन्तर्राष्ट्रिय पुरातात्वविदहरुको नेतृत्व गरेका बेलायतको दुरहम विश्वविद्यालयका पुरातात्वविद प्रोफेसर रोविन कोनिङ्घाम तथा नेपाली पुरातात्वविद डा. कोषप्रसाद आचार्य सहितको सामुहिक टोलीले गरेको उत्खननबाट ६ शताब्दी इशा पूर्वको इट्टाहरुको वालमा प्राचिन काठको संरचना प्राप्त भएको छ । यो भन्दा अगाडि ३ शताब्दी इशा पूर्वको लुम्बिनीको अशोक स्तम्भलाई बलियो प्रमाणको रुपमा लिइएको थियो । करिव ३ वर्ष देखिको पुरातात्विक उत्खनन कार्यबाट अहिलेसम्मको सबै भन्दा पुरानो पहिलो पटक बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी, नेपाल नै भएको र बुद्धको जन्म मिति करिव ५५० बि सी तिर हुन् सक्ने वैज्ञानिक प्रमाण प्राप्त भएको तथ्य उनीहरुले सार्वजनिक गरेका छन् ।
 
अन्तमा, संयुक्त राष्ट्र संघले सन् १९९७ मा लुम्बिनीलाई युनेस्कोको विश्व सम्पदा सुचिमा सुचिकृत गरेर बौद्दमार्गीहरुको अन्तर्राष्ट्रिय केन्द्रको रुपमा विकाश र प्रवर्धन गर्न सहयोगी भुमिका निभाउदै आएको सन्दर्भमा बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी, कपिलवस्तु नेपाललाई विवादित बनाउने माथि उल्लेखित पुरातत्वविद, इतिहासकार, फिल्म निर्माता तथा लेखकहरुले लुम्बिनीको अशोक स्तम्भको अभिलेख र तिलौराकोटमा भेटिएको कपिलवस्तु दरबारको संरचनाका भग्नावशेषलाई नबुझे झैँ गरि ठोस प्रमाणको चाही बेवास्ता गर्दै सम्राट अशोकले पिपरहवाको स्तुपामा बुद्धको अस्तु राखेको स्थानलाई प्रमाण ठानेर बुद्धको जन्मस्थल लुम्बिनी-कपिलवस्तु पिपरहवा हो भनेर विवाद गर्नु उनीहरुको दृष्टिभ्रम मात्र नभई नेपाल-भारत सिमानामा हुने अतिक्रमणको अर्को रुप हो भनेर बुझ्दा अतिशयोक्ति नहोला ।
(लेखक लुम्बिनी-कपिलवस्तु दिवस अभियानका युरोप सल्लाहकार हुन् )

Nepal perspective: Military intervention is not the solution


Damodar Prasad Acharya
Belgium
The course of history teaches us that the foreign military strikes on the name of protection of civilians and humanitarian assistance in any nation's internal dispute, are not the solution to resolve the problems. Given the worst examples of more civilian’s casualties, deteriorating situation of living condition with extreme fear in the society and destruction of the valuable infrastructures during the foreign coalition military air strikes in Iraq, Afghanistan and recent situations of Libya are unforgettable sorrows in the world history. In this regard, if we cautiously evaluate the passed grievous circumstances then we can obviously obtain real path of protection of civilians and secure the infrastructures through a peaceful negotiation and dialogue to address legitimate demands of the people.
If we look at the numbers of killed civilians in Iraq and Afghanistan those figure hurt and horrify us. Since the US led invasion began in Iraq from March 2003 until January 2008, there have been 151,000 civilian casualties, according to The Guardian daily newspaper. And, according to the UN report, 8000 civilians have been killed by the US and NATO forces within 4 years period in Afghanistan.
Later on, the foreign forces deployed on the name of “war on terror” in Afghanistan is becoming a big headache to US supported Afghan leader president Hamid Karzai. In an interview on Saturday, 13 November 2010 with The Washington Post, he had publicly opined that US and NATO forces should reduce the visibility and intensity and their military operations and must stop night raids in Afghan homes. This version of president Karzai obviously shows that the people are being aggravated by the presence of foreign forces and their acts in Afghanistan.
Revolutionary uprising turned to civil war
The North African state Libya is severely affected from the wave of Arab uprising. Anti-government protests has began as “Day of Rage” from 14 February 2011 in Libya against about 42 years long rule of the Libyan leader Colonel Muammar al Gaddafi. Mainly, in the initial stage, the Libyan people calling for new leadership through free and fair election for their freedom and democracy are challenging the autocratic rule of Colonel Gaddafi. But, the Libyan uprising has been turned to civil war when the regime brutally repressed on peaceful demonstrations, including bombardment with the fighter jets, tanks and using foreign mercenaries with heavy weapons at civilians.
In this new age of 21st century, we are observing that the authoritarian and tyrannical rulers of the world are rampantly killing their own people instead of respect their legitimate demands of basic needs and fundamental human rights. In the practice of people's democracy, there is no space for any draconian dictator who doesn't count the human value of its people and ignore to address the people’s aspirations.
On Saturday, 19th February 2011, according to the BBC World, when Gaddafi's troops and mercenaries shoot at unarmed pro-democracy demonstrators during a funeral procession amid unrest, it killed 200 protestors and 900 were injured in the second Libyan city of Benghazi, it is known as “Benghazi massacre. This tyrannical repression of Colonel Gaddafi was strongly condemned by international communities and UN has declared that the massacre would be investigated for alleged "crimes against humanity”. 
After this brutal repression by the Gaddafi regime, in 21 February 2011, the Justice minister Mustafa Abdul Jalil has resigned from his post “in protest against the use of excessive forces” on peaceful demonstrators. A day later, the Arab League, an organization of 22 countries, has suspended Libyan membership from its body to put pressure for an end of its barbaric repression on pro-democracy protests. After the move of Arab League, the US secretary of State Hillary Clinton has urged to the African Union, an organization of 53 member states, to suspend Libya from the Union but it declined.
In 23 February 2011, the former Justice Minister told to Swedish “The Expressen” newspaper that Colonel Gaddafi had personally given order for Lockerbie bombing in 1988, where the Pan Am 103 aircraft exploded that killed 270 innocent people. On same day, the Interior minister Abdel Fatah Yunes, and a right hand aide of Gaddafi’s most powerful son Saif al Islam, resigned and called the armed forces to join the revolt to support the legitimate demands of the people.
The act of resignation in protest have been followed by the several Libyan diplomats to many countries, including the Libyan ambassador to the UN, against the “use of excessive force” on peaceful protestors, and the ambassador called on the army to support the revolt for removing the despotic Colonel Gaddafi from power. One month later, after flying to UK, the Libyan foreign minister Moussa Koussa, also defected from the Colonel Gaddafi’s government, had told the British officials that he doesn't serve ahead to the regime of Gaddafi. Recently, in 17th May 2011, the Libyan oil minister and former Prime Minister Shukri Ghanem has also defected from colonel Gaddafi's regime and left the country when the chief prosecutor of International Criminal Court has requested to judge for international arrest warrant to Gaddafi and his two aides. The defection of the oil minister is a strong blow to embattled Gaddafi and the possibility of his removal from power is widening.
Following the resignations by the ministers, diplomats and defections by many military officials and armed forces in protest, they joined in the revolt, and then the pro-democracy demonstrators became rebels in the eyes of Gaddafi's regime and turned the Libya into civil war. On 27 February 2011, the anti-Gaddafi rebels formed a political body to represent Libya as “Libyan National Transitional Council” in the leadership of former Justice minister Mustafa Abdul Jalil, and France is the first country to recognize it as a legitimate representative of Libyan people.
After suspension the membership of Libya by the Arab League, on 26 February 2011, as initial step, the UN has imposed sanctions on Libya in an arms embargo and assets freeze but, amid ignoring acts of Libya to halt the use of violence against protestors, in 17 March 2011, the UN has approved “No Fly Zone” adopting resolution 1973 over Libya with the vote of 10 member states out of 15 member states, where Brazil, China, Germany, India and Russia were absent in the voting in Security council. On 19 March 2011, France military fighter plane fired on Libyan military vehicle as first air strike of the campaign, with leading its allies US and UK, and later on, the western military organization NATO has undertaken to carry out the military strikes. 
The people's power is supreme, which has never been defeated in the world history. Thus, the power hunger, tyrant and authoritarian leaders of Syria, Yemen, Libya and Bahrain could not breach and bend the world history. Instead of love and care to own people, they are killing the innocent people and losing their legitimate right to rule the nations. To protect the loss of lives of demonstrators, the international communities have to impose package of sanctions and break the diplomatic ties to isolate them, and suspend their membership of international organizations to enforce to step down and bring them for investigation to the international criminal court for alleged “crimes against humanity”. But, the international arrest warrant is already requested by the chief prosecutor of ICC to the despotic Libyan leader and his two aides for alleged “crimes against humanity”.
Interestingly, the main purposes of the military intervention on Libya are protection of civilians and humanitarian assistance. But, there are reports of the killing of civilians by the NATO air strikes that killed 10,000 to 30,000 civilians in Libya, claimed the US congresswoman Rep. Michile Bachmann on Fox news on Sunday, 1st May 2011 citing the US ambassador to Tripoli. She has critically opposed the policy of the president Barack Obama and told that people should be outraged at the foolishness decisions of the president.
Recently, On Monday 2 May 2011, the US led forces killed Osama bin Laden, the mastermind terrorist and leader of international terror network Al-Qaeda in Abbottabad, Pakistan in his hideout, and claimed that Laden was killed by its special forces and buried at sea. On Monday, the White House said Laden was armed when he was killed but next day the Whitehouse spokesman Jay Carney changed that story saying that he was unarmed when he was killed.
The UN human rights chief Navy Pillay has asked to US for “a full disclosure of accurate facts” of the operations to determine the legality of the killing. The archbishop of Canterbury, England Dr. Rowan Williams has also expressed very uncomfortable feeling over the killing of an unarmed bin Laden by US Special Forces rather than bringing him to justice. But, the US has still not proved the world with the accurate facts of the killing.
After this controversial news was aired in the world, the anti-American sentiment is also increasing worldwide. The influential Egypt's Muslim Brotherhood, an opposition political organization of Arab nations, the oldest and second largest Islamist group of the world, condemned the killing of bin Laden, claiming that anybody alleged to crime should be put on trial. It also expressed that bin Laden did not represent Islam.
According to the media reports, there were protests against the killing of Bin Laden in different countries of the Islamic groups like Egypt, Pakistan, Philippines, Great Britain, Turkey and Indonesia, had anti-America songs chanted, flags burnt and tears flowed as their anger and challenged US that they would take revenge. After 11 days later of the killing of Bin laden, on Friday, 13th May 2011, as revenge, the Taliban came up with a twin suicide bombing at a paramilitary training academy in Pakistan that killed 80 people and 120 injured.
Thus, in the essence of these circumstances, we may obviously say that the killing of Bin Laden has not won over terror acts of the extremist Islamic groups throughout the world. It is notable that the US led campaign “global war on terror” has not made the world safer, but, rather a threatening one, losing hundreds of thousands of innocent lives and unaccountable billions of dollars, since the war began.
In conclusion, of course, there is no question that terrorism is strongly condemnable act and should be defeated. But, to eliminate the terror attacks and such kinds of inhumane acts by the extremist groups in the world, US should critically evaluate over the differences of its decades long foreign policies that are creating an anti-American sentiment worldwide. If it realizes and amends the differences in its foreign policies, and not be involved in other countries’ internal disputes then it could imagine having a peaceful, stable and safe world.
 

Monday, September 29, 2014

Lumbini: The Backbone Of Economic Development

| by Damodar Prasad Acharya writes from Leuven

( May 13, 2014, Leuven – Belgium, Sri Lanka Guardian) Sometimes I hear from different foreign individuals that Nepal is a poor country but in fact, Nepal is the richest country of its natural resources, cultural and historical heritages. Until now we are unable to properly utilize our resources, that's why many Nepali youths are leaving abroad to become migrant workers to find an opportunity for better life. If we could utilize our resources and are able to develop Lumbini-Kapilvastu, the birthplace of Lord Buddha as International Buddhist Center and promote Nepal worldwide as Buddha's birthplace then Nepal will be no more a poor country, rather it will be known as a rich country from the outside world.

We have the world's best two attractions Buddha's birthpace Lumbini, a World Heritage Site, the mine of gold, and the world's tallest peak Mt. Everest and many other peaks, the mine of silver. These are the best gifts of nature to develop for a prosperous Nepal.

In 1967, the Secretary General of the United Nations U Thant had visited Lumbini, Nepal and proposed to develop Lumbini as a major Buddhist pilgrimige center. After that, it was followed by a UNDP consultants mission. And in 1970, in initial stage, a 13 members state International Committee for the Development of Lumbini( ICDL) was formed, and later on, 3 member states were joined in the committee. At that time, at national level, the Lumbini Development Committee had also been formed. The ICDL initiated to make a Master Plan to develop Lumbini, and that task was given to Japanese architect Kenzo Tange. Since 1972 Tange had strated to make the Lumbini Development Master Plan and that master plan was finalized and approved in 1978. Later on, in December 2012, the South Korean professor Kwaak Young Hoon has also presented his sketch for the Lumbini Development Master Plan in a workshop in the capital, the latest Master Plan of Prof. Kwaak is more significant to develop Lumbini.

Unfortunately, till 2014, we have not been able to develop Lumbini as conceptualized by Kenzo Tange and Prof. Kwaak. Without delay, we should develop Lumbini as the Lumbini Development Master Plan, as conceptualized by Kenzo Tange and Prof. Kwaak Young Hoon, and protect our Himalaya and promote Nepal internationally in a good manner then dreams can comes true.

If we think in depth, Lumbini, the birthplace of Lord Buddha is a backbone for economic development of Nepal. Of course we are close to prosper and would be dignified but we should be honest and patriot for the development of our nation. Firstly, we should transform our feudal and narrow minded mentality toward openness and respect the law and regulations of the nation then progress will begin.

Tourism is the vital source of Nepal's economic growth to develop Nepal that has been considered by the government of Nepal and celebrated the year 2011 as “Nepal Tourism Year”. And with the conclusion of Tourism Year, the govenrment led by the former Prime Minister Dr. Baburam Bhattarai, had declared the year 2012 as Visit Lumbini Year 2012. In the year 2011, the government of Nepal had targeted to welcome up to 1 million foreign visitors to the country but the expected numbers has not been reached. Though, as per the data, a little above 800,000 foreign visitors had entered Nepal in 2011, that number of visitors is higher than in the year 2010.

The number of Buddhists around the world is generally estimated 500 million and it is the 4th largest religion of the globe. When the Lumbini will be developed according to the Lumbini Development Master Plan then it would be a holy and peace city of Buddhists of the globe like Mecca of Islam and Jerusalem of Christianity.

We can imagine that The Bristish Museum of London, UK has been received about 50 million visitors each year, according to its website. If we develop Lumbini as a City of Peace and Global Buddhist Center then why we could not expect to welcome minimum 1% (50 million) visitors (Buddhists pilgrims alone) from 500 million Buddhists of this world each year. So the picture is clear that our economic growth will be more than 50 times higher than the present time.

Meaningless controversy

In the meantime, there are misconceptions over the birthplace of Lord Buddha in different parts of the world. Thus, we have to inform to the world that the birthplace of Lord Gautam Buddha is in Lumbini, Nepal through various ways, including civic engagement programmes and diplomatic level.

In fact, it is not necessary to write and say time and again that the Lord Gautam Buddha was born in Lumbini near Kapilavastu in 623 BC in Shakya republic, Kosala kingdom, and it lies in southern part of Nepal in the distirict of Rupandehi. Though, some sections of India are misinforming to the world regarding the Buddha's birthplace Lumbini, Nepal. They are saying time and again that the Buddha was an Indian and he was born in North India. And most of the people of many countries of the globe are not aware from this fact that the birthplace of Buddha is in Lumbini, Nepal, and some countries have coursebooks with misinformation regarding the birthplace of Buddha and teaching to the students. In this context, we, Nepalese of around the globe could not stay idle without protecting, developing and expansioning of our national pride, and without being sensitive in the matter of our national sovereignty.

Especially, to dismiss the misconceptions about the birthplace of Lord Gautam Buddha Lumbini, Nepal and to promote Lumbini internationally, we, Nepalese patriots have joined our hands together since 2009. Probably, most of the Nepalese readers are aware about the activities of “Lumbini-Kapilvastu Day Global Movement”, which is active since December 2009.

In September 2009, the Nepalese news media had published that the 80% construction works of the replica of Buddha´s birthplace Lumbini-Kapilvastu has been completed at Piparhwa in the state of North India. The chief of archaeological survey of India, German archaeologist Dr. Alois Anton Fuhrer, had discovered the Ashokan Pillar in Lumbini, Nepal in 01st December 1896, and he found on that pillar an inscription of emperor Ashoka in Pali language and Bramhi script. Dr. Fuhrer had translated that inscription and brought to light the birthplace of Gautam Buddha Lumbini, Nepal to the world. The inscription revealed that the emperor Ashoka had visited this sacred Lumbini birthplace of Lord Gautam Buddha and worshiped during his pilgrimage in Lumbini, Nepal in 249 BC, and erected the monument, 20 years after his coronation.

Moreover, in 1899 another archaeologist of India P C Mukharjee had also proved Lumbini, Nepal is the birthplace of Buddha from his excavation in Tilaurakot. However, in 1898, British engineer and planter William Claxton Peppe had found a stupa in Piparhwa after an excavation and found 5 jars with jewels and also remains of ashes of Buddha, and he believed that that was kept by emperor Ashoka. Therefore he claimed the birthplace of Gautam Buddha is near this site. From here Planter Peppe had planted the controversy over birthplace of Gautam Buddha Lumbini, Nepal and undermined the facts of Ashoka's inscription. Since the ancient remarkable monument is still standing in Lumbini, Nepal.

After Peppe’s claim, there are rising misconceptions over Lumbini the birthplace of Lord Buddha by some historians, writers, archaeologists, artists and film makers to spread wrong information to the people of this world.

Despite knowing the construction works of the replica of Lumbini is nearly complete in Piparhwa in North India, there were unfortunately no reactions from Nepal government, major political parties and other Nepalese organizations in this issue. In the aftermath of this silence, Nepalese intellectuals around the globe have raised the flag and waved it against the misconceptions and lies against Buddha’s birthplace Lumbini, Nepal as “Kapilvastu Day-Global day” in 01 December 2009. We chose this day because German archaeologist Dr Fuhrer had discovered the Ashokan pillar on December 1st 1896. After this event, a global committee of Kapilvastu Day Movement was established with 8 advisers and 21 members in global coordination with engineer Ram Kumar Shrestha in 2010.

Fortunately, during the battle between Nepal and India in the misconceptions on Lord Buddha's birthplace Lumbini, last year, in cooperation of UNESCO, Japan, Nepal and National Geographic Soceity, the archaeological team headed by the Professor Robin Coningham of Durham University England has since 2010 excavated in Mayadevi temple in Lumbini Nepal, and on 25 November 2013 they discovered a trace of a wooden structure that is dated 6th century BC, the time of the Buddha’s birth. Since the previous oldest evidence of Ashokan pillar dated back only to 3rd century BC, this recent discovery of wooden structure is now believed to be the world’s oldest Buddhist shrine.

In conclusion, making controversy in spite of knowing these all fact findings and evidences, including standing Ashokan pillar in Lumbini, Nepal with the inscription of emperor Ashoka, is a shameful act.
http://www.vivalanka.com/newspage/649933ai-lumbini-backbone-economic-development